Ուրբաթ, Դեկտեմբեր 17-ին, փարիզեան արուարձաններէն Սիւռէնի «Ժան Վիլար» թատրոնին մէջ տեղի ունեցաւ հայկական երաժշտութեան եզակի համերգ մը, որ կը կրէր «Հայաստաններ. սփիւռքներու երաժշտութիւններ» (« Arménies. Musiques de diasporas ») խորագիրը։
Այս բացառիկ ձեռնարկը քով-քովի բերաւ հայ երաժիշտներու տարբեր սերունդներ,– յաճախ ալ նոյն ընտանեկան երդիքէն, ինչպէս՝ Քե-
րովբեանները, Տէրտէրեանները, կամ՝ Ղարիպեանները,– սրահը ծայրէ-ծայր լեցուցած հանդիսականներու մէկ մասին առիթ ընծայելով վերստին վայելելու, ուրիշներու՝ ծանօթացնելու հայկական սփիւռքներու բազմազան երաժշտութիւնները, ինչպէս նաեւ անոնց ակունքները։
Այսպէս, հայկական շարականներու մէջ մասնագիտացած «Ակն» երգչախումբը, ձայնեղանակային երգեցողութեան մէջ մասնագիտացած «Կոչնակ» երգչախումբը, « Papiers d’Arménies »-ն, որ վերամշակուած ձեւով կը հրամցնէ ժողովրդական ծանօթ մեղեդիներ, եւ «Մեծ Բազար» հաւաքականը, որու երգացանկը կը բաղկանայ աւանդական երաժշտութեան նմուշներէ, կախարդեցին լսարանը։ Այս բոլոր խումբերն ալ կազմուած են Փարիզի մէջ, երբեմն իրարմէ երեսուն տարի հեռաւորութեամբ. անոնց անդամները կու գան հայկական սփիւռքէն՝ Պոլսէն, Զմիւռնիայէն կամ Թիֆլիսէն՝ Վալանս, Պոսթըն կամ Պէյրութ սփռուածներէ: Ինչպէս նշեցին իրենց ողջոյնի խօսքին մէջ ալ՝ «մեր ընդհանուր լեզուն երաժշտութիւնն է»։
Տարբեր հորիզոններէ երաժիշտներէ,– ոմանք՝ ծագումով Անատոլիայէն, ուրիշներ՝ Կովկասէն,– բաղկացած չորս խումբերը հրամցուցին երաժշտական իսկապէս շատ իւրայատուկ ծրագիր մը: Իւրաքանչիւր խումբ իր երանգով տարբերելով հանդերձ միւսներէն, միաժամանակ կը լրացնէր միւսները՝ կազմելով համայնապատկեր մը: Ահա իսկական խճանկարը հայկական սփիւռքին, սփիւռքներու։
Անգամ մը եւս վկան եղանք հասարակաց յիշողութիւնը կորստեան մատնելու անկարելիութեան, քանի այդ յիշողութիւնը խոցելով անցեալը՝ կը հասնի մինչեւ մեր օրերը, մինչեւ մեր ներկան:
Լսեցինք շարականներ, ինչպէս օրինակ Արեւագալի երգեցողութիւններ, հայկական աւանդական երգեր, ալեւի ու յունական մեղեդիներ: Պահ մը փոխադրուեցանք Մշոյ աշխարհ, մօր մը ու աղջկան ողբերգով, ի տես՝ ամուսնութեան պատճառով մօտալուտ բաժանման։ Յիշենք նաեւ Մեծ Բազարի «Ինսանիստան»-ը (Մարդկայիններու երկիր), եւ կամ՝ Վանայ շրջանի կիներու հայկական աւանդական «Խիօ-խիօ» երգը:
Եզրափակելու համար, նաեւ՝ որպէսզի արդար տուրքը հատուցանուի իւրաքանչիւրին, յիշենք մասնակից երաժիշտներու անունները.-
« Papiers d’Arménies ».- Ժերար Կարսեան, Արէտ Տէրտէրեան, հայր ու աղջիկ՝ Տան եւ Մաշա Ղարիպեան, Արտեոմ Մինասեան։
«Կոչնակ».- Արամ Քերովբեան, Վիրճինիա-Փաթի Քերովբեան։
«Մեծ Բազար» հաւաքական.- Էզկի Սեւկի Ճան, Շուշան եւ Վահան Քերովբեան (Քերովբեաններու զաւակները), Էլա Նուրօղլու, Մարիիւս Փիպարօ, Րաֆֆի Տէրտէրեան (Արէտ Տէրտէրեանի որդին, որ մաս կը կազմէ նաեւ «Ակն»-ին)։
Թ.Շ. ■
