ԱՄՆ-ու մէջ Խա­ղաղու­թեան պայ­մա­նագ­րի նա­խաս­տո­րագ­րումը երկրոր­դա­կան դիրք մղեց Պե­տու­թիւն-Եկե­ղեցի տագ­նա­պը հան­րա­յին ու­շադրու­թեան նկատ­մամբ, սա­կայն նոյն մի­ջոցին Գալստա­նեան ու Աջա­պահեան ար­քե­պիս­կո­պոս­նե­րու ինչ­պէս նաեւ Մայր Աթո­ռի բա­րերար, գոր­ծա­րար Սա­մուէլ Կա­րապե­տեանի դա­տավա­րու­թիւննե­րը շա­րու­նա­կուե­ցան եւ նախ­նա­կան կա­լա­նա­ւորումնե­րը եր­կա­րա­ձ­գուեցան։ Մայր Աթո­ռը սուր կեր­պով հա­կազ­դեց Աջա­պահեանի եւ Կա­րա­պե­տեանի դա­տավ­ճիռնե­րուն, սա­կայն ա՛ն ալ չար­ժա­նացաւ հան­րա­յին ու­շա­դրու­թեան։

Բայց որ­քան 2026-ի ընտրու­թիւննե­րը մօ­տենան՝ այնքան բաձ­րաստի­ճան եկե­ղեցա­կան­նե­րու եւ Մայր Աթո­ռի բա­րերա­րին դա­տավա­րու­թիւննե­րը հան­րա­յին ու­շադրու­թեան պի­տի ար­ժա­նանան, ինչպէս նաեւ վար­չա­պետին պա­հանջը նոր կա­թողի­կոսի մը ընտրու­թեան վե­րաբե­րեալ։

Մայր Աթո­ռը կը փոր­ձէ ճգնա­ժամը ներ­կա­յաց­նել իբ­րեւ Պե­տու­թեան կող­մէ ոտնձգու­թիւն՝ իրեն չվե­րաբե­րող հար­ցե­րու։ Ճիշդ է որ վար­չա­պետը օգ­տա­գոր­ծեց դա­տավա­րու­թիւնը Եկե­ղեց­ւոյ եր­կու առաջ­նորդնե­րուն,– որոնք պե­տա­կան յե­ղաշրջման հան­րա­յին կո­չեր ըրած էին,– պա­հան­ջե­լու համար հրա­ժարա­կանը Կա­թողի­կոսին, որ կը ծա­ռայէ նախ­կին նա­խագահ­ներ Սարգսեանի եւ Քո­չարեանի ճամ­բարնե­րուն եւ ռու­սա­մէտ ու­ժե­րու շա­հերուն։ Բնա­կանա­բար բարձր­աս­տի­ճան եկե­ղեցա­կան­նե­րու բարոյա­զուրկ վար­քն ու անոնց կողմէ կու­սա­կրօ­նու­թեան կա­նոնի խախ­տումը վար­չա­պետ Փա­շինեանի պա­հան­ջին ար­դար հիմք կու տան եւ միաժա­մանակ կը թու­լացնեն Կա­թողի­կոսին դիր­քը հայ հա­սարա­կու­թեան մէջ։

Հայ առա­քելա­կան եկե­ղեցւոյ դի­մագ­րա­ւած ճգնա­ժամը բազ­մա­կող­մա­նի է, որուն դիմաց Մայր Աթո­ռը որդեգրած է զո­հի դե­րը խա­ղացո­ղի ռազ­մա­վարու­թիւն, կա­ռավա­րու­թեան խա­ղաղա­րար քա­ղաքա­կանու­թիւնն ու իր առաջ­նորդնե­րուն դէմ հա­լածան­քը դա­տապար­տե­լու մար­տա­վարու­թիւն։ Այս առու­մով, Վե­հափա­ռին տա­րածած հա­ղոր­դագրու­թիւնը ար­դէն կը նա­խան­շէ քա­ղաքա­կան սուր պայ­քա­րի մեկ­նարկը։ 

«Գե­րաշ­նորհ Մի­քայէլ ար­քե­պիս­կո­պոս Աջա­պահեանի եւ ազ­գա­յին բա­րերար Սա­մուէլ Կա­րապե­տեանի կա­լան­քի ժա­մանա­կը եր­կա­րաձ­գե­լու որո­շումնե­րով դա­տարա­նը հեր­թա­կան ան­գամ ոտ­նա­հարեց ար­դա­րադա­տու­թիւնը՝ կրկին պար­զո­րոշ դարձնե­լով իշ­խող քա­ղաքա­կան ու­ժից դա­տարան­նե­րի լիակա­տար կա­խեալ լի­նելը։

Նման ան­հիմն որո­շումնե­րով ար­դա­րադա­տու­թիւնը ձեռք է բե­րում պատ­ժիչ նշա­նակու­թիւն, իսկ դա­տարան­նե­րը վե­րած­ւում են ազատ խօս­քի եւ կրօ­նի ազա­տու­թեան բռնաճնշման գոր­ծի­քի։

Այսպի­սի գոր­ծե­լաոճը բնո­րոշ է ամ­բողջա­տիրա­կան հա­մակար­գե­րին եւ աղերս չու­նի իշ­խա­նու­թիւննե­րի կող­մից տար­փո­ղուող ժո­ղովրդա­վարա­կան ար­ժէքնե­րի հետ»։

Ափ­սո՜ս որ 1998-էն 2018 ընտրա­կեղ­ծիքնե­րով կա­տարուած Հա­յաս­տա­նի նա­խագա­հական ընտրու­թիւննե­րը նման գնա­հատա­կանի չար­ժա­նացան հո­գեւոր դա­սուն կող­մէ։

Վե­հափա­ռին պէտք է յի­շեց­նել նաեւ Ռու­սաստանի նա­խագա­հէն ստա­ցած «Պա­տուոյ շքան­շա­նը» 2023 Յու­նուա­րին իր «մեծ ներդրու­մին հա­մար Ռու­սաս­տանի եւ Հա­յաս­տա­նի մի­ջեւ մշա­կու­թա­յին-մար­դա­սիրա­կան կա­պերու զար­գացման մէջ»։ Բնա՛ւ հա­կազ­դե­ցու­թեան չար­ժա­նացաւ «ժո­ղովրդա­վար» Ռու­սաստանի նա­խագա­հէն ստա­ցուած այս պարգեւատրումը, մա՛­նաւանդ այնպի­սի պա­հու մը երբ Ար­ցա­խը շրջա­պատուած էր ազե­րինե­րու կող­մէ՝ ռու­սա­կան զօր­քե­րու ան­գործու­թեան, չը­սելու հա­մար ազե­րինե­րու հետ գոր­ծակցու­թեան պատ­ճա­ռով, որ 9 ամիս ետք պի­տի առաջ­նորդէր Ար­ցա­խի ցե­ղային մաք­րա­գոր­ծման ու անոր ղե­կավա­րու­թեան ձեր­բա­կալման։ 

Իսկ ինչ կը վերաբերի պնդու­մին, թէ «դա­տարան­նե­րը վե­րած­ւում են ազատ խօս­քի եւ կրօ­նի ազա­տու­թեան բռնաճնշման գոր­ծի­քի», Մայր Աթո­ռի հա­ղոր­դագրու­թիւնը որ ազա­տօրէն հրա­պարա­կուած է, կը փաս­տէ ճիշդ հա­կառա­կը, թէ կա­րելի է դա­տա­րան­նե­րու վճի­ռը քննա­դատել։ Իսկ կրօ­նի ազա­տու­թեան բռնաճնշու­մի մա­սին պէտք է հարցնել Հա­յաս­տան հա­ստա­տուած աղանդնե­րուն, որոնք հա­կառակ Սահ­մա­նադ­րութեամբ Հայ առաքելական եկեղեցւոյ տրուած առանձնաշ­նորհեալ կար­գա­վիճա­կին, կը բար­գա­ւաճին ու կը զար­գա­նան աւե­լի ու աւե­լի, ներգրա­ւելով լայն զան­գուածներ։

Որ­քան որ եկե­ղեցա­կան­նե­րու դէմ վարչապետին գրա­ռումնե­րուն ոճը եր­բեմն ան­պատշաճ է երկրի ղե­կավա­րին, նոյնքան ալ Մայր Աթո­ռի տա­րածած յայ­­տա­­­րարու­­թեան բո­­վան­­դա­­­կու­­թիւնը ան­­վա­­­յել է հո­­գեւոր իշ­­խա­­­նու­­թեան, որ կ՚ընդդի­­մանայ Պե­­տու­­թեան, ժո­­ղո­վըրդա­­վարօ­­րէն ընտ­րո­ւած կա­­ռավա­­րու­­թեան եւ նաեւ դա­տական իշ­խա­նու­թեան, մինչ Եկեղեցին պէտք է գոր­ծէ ի նպաստ անոնց ամ­րապնդման, իր ժո­ղովուրդի փրկութեան ու բարօրութեան։ 

Ժ.Չ. ■