Յայտարարութիւն

«Գարդման-Շիրվան-Նախիջեւան» համահայկական միութիւնը անդրադարձած է Ազերպայճանի կողմէ «Շուշիի՝ 2024 թուականի իսլամական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաք» հռչակման։

Ստորեւ՝ այդ կապակցութեամբ Միութեան յայտարարութիւնը.

«Ինչպէս յայտնի դարձաւ Ադրբեջանի կառավարութիւնը հաստատել է Շուշին «Իսլամական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաք» հռչակելու վերաբերեալ գործողութիւնների ծրագիր, որը նաեւ նախատեսում է իսլամական երկրներում անցկացնել «Շուշիի օրեր» եւ բազմաթիւ այլ «մշակութային» միջոցառումներ։ Ադրբեջանը փաստօրէն հայկական Շուշին «Ադրբեջանի մշակութային մայրաքաղաքից» վերածում է «իսլամական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաքի»՝ զուգահեռաբար ոչնչացնելով եւ խեղելով քաղաքի ողջ հայկական ժառանգութիւնը՝ այլափոխելով պատերազմի ժամանակ հրետանակոծութեան ենթարկուած Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին, պղծելով եկեղեցու հոգեւոր-ճարտարապետական յօրինուածքը, ճանապարհային շինարարութեան պատրուակով վանդալական արարքների ենթարկելով Շուշիի գերեզմանատունը։

Այս ամէնը տեղի է ունենում հայաթափուած Շուշի Հայերի վերադարձը թոյլ չտալու գործողութիւնների ծրագրի շրջանակներում, մինչդեռ դեռեւս մինչեւ 2023 Սեպտեմբեր 19-20-ի պատերազմը եւ յաջորդած ցեղային զտումը, համաձայն Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրի 7-րդ կէտի, Ադրբեջանը պարտաւոր էր թոյլատրել փախստականների, այդ թւում շուշեցիների վերադարձ իրենց հայրենի ծննդավայր։

Ցեղապաշտութեան քաղաքականութեան ճիրաններում յայտնուած հայկական Շուշին, ցաւօք, մէկ անգամ չէ, որ ականատես է եղել հայկական ջարդերի։ 104 տարի առաջ Շուշիի Հայութիւնը կրկին կանգնած էր գոյութենական վտանգի առաջ՝ ի դէմս ծայրայեղ փանթուրքիստ, փանիսլամիստ եւ համոզուած հայատեաց Խոսրով բէկ Սուլթանովի նահանգապետութեան, որը 1919-ին առաջին փորձերն էր կատարել հրահրելու հայկական կոտորածներ։ Խոսրով բէկ Սուլթանովը, լինելով նաեւ Բաքուի 1918 թ․ աւելի քան 30 հազար Հայութեան կոտորածի պատասխանատուներից մէկը, լաւ էր իւրացրել ջարդի փորձառութիւնը եւ անպատժելիութեան հնարաւորութիւնը, ինչը եւ ամբողջութեամբ կիրառեց Շուշին հայաթափելու գործընթացում։ Մինչ քաղաքի Հայութեան կոտորածին անցնելը՝ Խոսրով բէկ Սուլթանովը քաղաքի հայկական հատուածից հեռացրել էր գանձարանն ու հեռագրատունը, փակել Շուշի-Գորիս ճանապարհը։ 1920-ի Շուշիի ջարդերին զոհ գնաց աւելի քան 20 հազար Հայ։ Շուշին գործնականում հայաթափուեց։ Սա Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանին ամբողջապէս ենթարկելու մուսավաթական Ադրբեջանի ծրագրի բաղկացուցիչ մասն էր։

Պատմական անցեալի մանրազնին ուսումնասիրութիւնը թոյլ է տալիս պնդել, որ Ադրբեջանի ներկայի վարչակազմը վերջին երեք տարիների ընթացքում Լեռնային Ղարաբաղի Հայութեան դէմ իրականացուած բռնութիւնների հարցում մեծապէս “օգտուել” է անցեալի փորձառութիւնից՝ մասնաւորապէս, ճանապարհների ապօրինի շրջափակում, բիրտ ուժի կիրառում, ոչնչով չերաշխաւորուած ապահովութեան հաւաստումներ, որոնց աւարտը ցեղային զտում է ինչպէս 104 տարի առաջ, այնպէս էլ այսօր։

“Գարդման-Շիրվան-Նախիջեւան” համահայկական միութիւնը խստօրէն քննադատում է Ադրբեջանի քստմնելի վարքը։ Աւելի քան կէս միլիոն բռնագաղթեցուած Գարդմանահայութեան, Շիրվանահայութեան, Նախիջեւանահայութեան ոտնահարուած իրաւունքները վերականագնելու, ցեղային զտման ենթարկուած աւելի քան 100 հազար Արցախահայութեան միջազգայնօրէն երաշխաւորուած վերադարձի գործընթաց նախաձեռնելու եւ հայկական մշակութային ժառանգութեան պահպանութեան խնդիրներով մտահոգուելու փոխարէն, Ադրբեջանը չի դադարեցնում նեղտոհմական  շահեր սպասարկող իր ցեղամոլ քաղաքականութիւնը։ Սա ամօթալի իրողութիւն է, որին միջազգային հանրութիւնը պէտք է անյապաղ համարժէք եւ գործնական հակադարձի»։