Եթէ բա­ցառենք խորհրդա­յին շրջա­նի փա­կագի­ծը, որուն ըն­թացքին Հա­յաս­տա­նի գո­յու­թիւնը պաշտպա­նուած էր Մոս­կուայի ամ­բողջա­կան հնա­զան­դութեան գի­նով, Հա­յաս­տա­նի Առա­ջին Հան­րա­պետու­թեան ան­կա­խու­թեան տօ­նը՝ Մա­յիս 28-ը, մե­զի կը յի­շեց­նէ այն գո­յու­թե­նական վտան­գը, որ անոր հիմ­նադրու­թե­նէն աւե­լի քան մէկ դար ետք դեռ կը սպառ­նայ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պետու­թեան։

Ազեր­պայճա­ն կը հան­դի­սանայ վտան­գա­ւոր թշնա­մին, որ կը սպառ­նայ Հա­յաս­տա­նի ինքնիշ­խա­նու­թեան, տա­րած­քա­յին ամ­բողջա­կանու­թեան եւ ան­կա­խու­թեան, Թուրքիոյ լիար­ժէք նե­ցու­կը վա­յելե­լով, ինչպէս նաեւ Ռու­սաստանի, որ միաժա­մանակ կը յա­ւակ­նի ըլ­լալ Հա­յաս­տա­նի պատ­մա­կան դաշ­նա­կիցը։

Չորս մեծ դի­ւանա­գիտա­կան իրա­դար­ձութիւններով յատկանշուեցաւ 2025 Մա­յիս ամի­սը՝ ընդգծե­լով Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղաքա­կանու­թեան նոր ուղղու­թիւնը, որ կը բնու­թագրուի իր հա­ւասա­րակշռուած մօ­տեցու­մով՝ Արեւ­մուտքին մեր­ձե­ցումով եւ Ռու­սաս­տանի հետ,– անվստա­հու­թե­նէ մղուած,– պատ­մա­կան ու դաշ­նակցա­յին ռազ­մա­վարա­կան յա­րաբե­րու­թեանց զոհ չեր­թալու, այլ՝ փոխ­շա­հաւէտ գոր­ծակցու­թիւն հաս­տա­տելու միտումով։

Նախ՝ Մոս­կուայի մէջ, Մա­յիս 9-ին, վար­չա­պետ Փա­շինեանի՝ Մեծ Հայ­րե­նական պա­տերազ­մի 80-ամեակի տօ­նախմբու­թեան մաս­նակցու­թեան երե­ւոյ­թը, որ դրա­կան ըն­դունե­լու­թիւն գտաւ ռուս ղե­կավար­նե­րու շրջանակին մէջ։ Երկրորդ կարեւոր երեւոյթը՝ եր­կար ժա­մանակ ետք, ռուսական դի­ւանա­գիտու­թեան ղե­կավար Սեր­կէյ Լաւ­րո­վի Հա­յաս­տան պաշ­տօ­նական այ­ցն էր։ Այս եր­կու իրա­դար­ձութիւննե­րը ազ­դանշան են ռուս-հայ­կա­կան երկկող­մա­նի յա­րաբե­րու­թիւննե­րու ջեր­մացման՝ վեր­ջին տա­րինե­րու շա­րու­նա­կական վատ­թա­րաց­ման հա­մածի­րին մէջ։ Այսպէսով, հայ քա­ղաքա­կան ղե­կավար­նե­րը կը փոր­ձեն հա­ւասա­րակշռել իրենց ար­տա­քին քա­ղաքա­կանու­թիւնը, որ մինչ այդ կը բնու­թագրուէր Ռու­սաստանէն հե­ռանա­լով ու Արեւ­մուտք մեր­ձե­նալով, մաս­նա­ւորա­պէս 44-օրեայ պա­տերազ­մի պար­տութեան եւ Լեռ­նա­յին Ղա­րաբա­ղի ցեղային զտման ըն­թացքին Ռու­սաստանի ցու­ցա­բերած ձեռ­նթափու­թեան պատ­ճա­ռով։

Ի դէպ, Լաւ­րո­վի այ­ցե­լու­թեան ըն­թացքին, առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով հայ հա­սարա­կու­թեան մէկ մա­սին մէջ Ռու­սաստանի հան­դէպ կու­տա­կուած զայ­րոյթը ար­տա­յայ­տուեցաւ փո­ղոցը «Փու­թին մար­դասպան» եւ նման կար­գա­խօս­երով։ Նաեւ, Լաւ­րո­վի եւ իր հայ գոր­ծընկե­րոջ՝ Արա­րատ Միր­զոյեանի միացեալ մա­մլոյ ասու­լի­սը բա­ցայայ­տեց խո­րունկ ճեղ­քեր, եր­կու եր­կիրնե­րու Ար­տա­քին գործոց նա­խարար­նե­րու փո­խընբռնումնե­րուն մի­ջեւ։ Լա­րումի առար­կա­ները բազ­մա­թիւ էին, մաս­նա­ւորա­պէս Երե­ւանի մաս­նակ­ցու­թեան սա­ռեցու­մը Հա­ւաքա­կան Անվտան­գու­թեան Պայ­մա­նագ­իրի Կազ­մա­կեր­պութեան (ՀԱՊԿ), 2023-ին Արցախի դէմ Ազերպայ­ճա­նի յար­ձակ­ման ըն­թացքին Ռու­սաստանի դա­սալ­քութիւ­նը, ինչպէս նաեւ Ֆրան­սա­յէն զէնքի գնումի պա­րագան…

Միւս եր­կու նշա­նակա­լի իրա­դար­ձութիւններն են, մէկ կող­մէ՝ վար­չա­պետ Փա­շինեանի մաս­նակցու­թիւնը Մա­յիս 16-ին Թի­րանա­յի մէջ Եւ­րո­պական քա­ղաքա­կան հա­մայնքի վեհաժո­ղովին, որուն ըն­թացքին ան հան­դի­պեցաւ Իլ­համ Ալիեւի եւ Ռե­ճեփ Թա­յիփ Էր­տո­ղանի հետ, եւ միւս կող­մէ՝ Հայաստան այցը՝ Ֆրան­սա­յի Արտաքին գործոց նա­խարար Ժան-Նոէլ Պա­ռոյի, որ շատ սի­րալիր ըն­դունուելու­թիւն գտաւ ի տարբերութիւն Լաւ­րո­վի։ Պա­ռոյի այ­ցը, տե­ղի ու­նե­նալով Մա­յիս 26-27-ին՝ «Երե­ւանեան երկխօ­սու­թիւն» երկ­րորդ մի­ջազ­գա­յին հա­մաժո­ղովի շրջա­նակին մէջ, կը վկա­յէր ֆրան­սա­կան կող­մի Հա­յաս­տա­նին նե­ցուկ կանգնե­լու կա­յուն յանձնա­ռու­թեան մա­սին եւ ցոյց կու տար Փա­րիզի եւ Երե­ւանի մի­ջեւ շա­րու­նա­կական մեր­ձեցման գոր­ծընթա­ցը։

Զար­մա­նալին այն է որ Ազեր­պայճան ճար­պիկ կեր­պով օգուտ կը քա­ղէ Արեւ­մուտքի եւ Ռու­սաստանի բա­խու­մէն, որոնք զինք կը հա­մարեն իրենց ռազ­մա­վարա­կան գոր­ծընկե­րը, թոյլ տա­լով որ ան շա­րու­նա­կաբար Հա­յաս­տա­նի հան­դէպ իր սպառ­նա­լիք­նե­րը վե­րանո­րոգէ։ Միւս կող­մէ, այս բա­խու­մը նաեւ թոյլ կու տայ Հա­յաս­տա­նին օգ­տուիլ Ռու­սաստանի հետ տնտե­սական յա­րա­բե­րու­թիւննե­րէն եւ Արեւ­մուտքէն՝ քա­ղա­քա­կան ու դի­ւանա­գիտա­կան աջակ­ցու­թիւն ստա­նալ, ինչ որ կը նպաս­տէ Հա­յա­ստանի սպա­ռազի­նման ու անոր ան­վտան­գութեան ամ­րապնդման։ Իրա­ն, որ դէմ է Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ Ազեր­պայճա­նի տա­րած­քա­յին նկրտումնե­րուն, իր աջակ­ցութիւ­նը կը յայտնէ Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քա­յին ամ­բողջա­կանու­թեան, ինչ որ կա­րեւոր ապա­ւէն է այս մի­ջազ­գա­յին չար­աբաս­տիկ ժա­մանա­կներուն։

Ժ.Չ. ■