«Սիրելի՛ հայրենակիցներ,

2025 թուականի Սեպտեմբերի 2-ին լրանում է Արցախի Հանրապետութեան հռչակման 34-րդ տարեդարձը։ Այս տարեթիւը հայ ժողովրդի համար ոչ միայն պատմականօրէն յիշարժան օր է, այլեւ միջազգային իրաւունքի հիման վրայ ինքնորոշման եւ խաղաղ ապրելու իրաւունքի վկայութիւն։ Համահայկական կարեւորութիւն ունեցող այդ որոշումը կայացուեց պատմական եւ իրաւական հիմքերի վրայ։

1991 Սեպտեմբերի 2-ը դարձաւ Արցախի պետականութեան սկիզբը։ Երեսուն տարիների ընթացքին՝ սահմանադրական ամուր հիմքերով եւ արդիւնաւէտօրէն գործող պետական ու ժողովրդավարական հաստատութիւններով, Արցախի ժողովուրդը ապահովում էր հայկական երկրորդ հանրապետութեան զարգացումը։ Թէեւ Արցախը միջազգային ճանաչում չունէր, այն կայացած պետական համակարգ էր եւ տարածաշրջանում խաղաղութեան ու անվտանգութեան մատակարար, որի հետ հաշուի էին նստում ոչ միայն տարածաշրջանային ուժերը, այլ նաեւ միջազգային կշիռ ունեցող տարբեր կենտրոններ։

2020 -ի պատերազմը, իսկ այնուհետեւ՝ 2023 Սեպտեմբերին Ադրբեջանի կողմից իրականացուած ցեղասպանական գործողութիւնները, Արցախի Հանրապետութեան տարածքի ամբողջական բռնագրաւումն ու հայաթափումը մարդկութեան պատմութեան մէջ արձանագրուեցին որպէս սեւ եւ ամօթալի էջ, որտեղ ինքնորոշման ու ազատ ապրելու իրաւունքը զոհաբերուեց ուժի, տնտեսական եւ ամբողջատիրական շահերին։

Մենք յիշում եւ խոնարհւում ենք բոլոր նրանց առջեւ, ովքեր իրենց կեանքով պաշտպանեցին Արցախի ժողովրդի ազատ ապրելու իրաւունքը։ Ինչպէս իւրաքանչիւր ազգային մտածողութեամբ օժտուած անհատ, պատմական արդարութեան վերականգնման համար մենք պարտաւոր ենք շարունակել պայքարը եւ զինուորագրուել հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժումին։

Այսօր, երբ Արցախի պետական կառոյցները վտարանդի են, իսկ ժողովուրդը զրկուած է իր հայրենի հողից, Արցախի Ազգային ժողովը՝ որպէս լիազօրագրով օժտուած բարձրագոյն ներկայացուցչական մարմին, արտայայտելով հանրապետութեան ամբողջ բնակչութեան կամքն ու դիրքորոշումը, հարկ է համարում մէկ անգամ եւս շեշտել եւ միջազգային հանրութեանը յիշեցնել.

Արցախի Հանրապետութեան հռչակումը հիմնուած է այդ օրերին գործող Խորհրդային Միութեան օրէնքների վրայ, ուստի օրինական է եւ չի կարող կասկածի տակ դրուել բռնապետական ուժերի կողմից կիրառուող ճնշումների եւ կամայական մեկնաբանութիւնների լոյսի ներքոյ։

Արցախի Հանրապետութեան եւ յարակից տարածքներում հազարամեակների ընթացքին ձեւաւորուած հայկական ազգային մշակութային եւ կրօնական արժէքները մաս են կազմում համամարդկային քաղաքակրթութեան, եւ դրանց պահպանումն ու խնամքը միջազգային համապատասխան կառոյցների գործառոյթների անբաժանելի մասն են։

Արցախի Հանրապետութեան տարածքում բնակուած ժողովրդի հաւաքական վերադարձը հայրենի օջախներ անօտարելի եւ բացարձակ իրաւունք է, որի անտեսումը շարունակութիւնն է Ադրբեջանի կողմից իրականացուած ցեղասպանութեան։

ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լիազօրագրում ներառուած է նաեւ Արցախի ժողովրդի իրաւունքների հարցը, ուստի այդ խմբի լուծարումը՝ առանց այդ իրաւունքների պաշտպանութեան գործուն գործիքակազմերի եւ երաշխիքների մշակման, անթոյլատրելի է։

Վերը նշուած հիմնաւորումներից ելնելով՝ Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովը պահանջում է Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւններից եւ կոչ է անում միջազգային իրաւասու կազմակերպութիւններին ու միջնորդ երկրներին՝ հայ-ադրբեջանական բանակցութիւններում օրակարգային հարց դարձնել գերիների եւ պատանդների ազատումը, արցախահայութեան վերադարձը հայրենի բնօրրան եւ պատմական հայրենիքում ազատ, անվտանգ ու արժանապատիւ ապրելու իրաւունքի ապահովումը։

Տարածաշրջանում իրական խաղաղութիւնն ու երկարատեւ կայունութիւնը պահանջում են արդարութեան վրայ հիմնուած, հաւասարակշռուած եւ կողմերի համար ընդունելի լուծումներ, ոչ թէ հարկադրանքի եւ աշխարհաքաղաքական առեւտրի վրայ կառուցուած ժամանակաւոր իրավիճակային պարտադրանք։

Արցախեան խնդիրը հանգուցալուծուած չէ, Արցախի հարցը փակուած չէ, քանի որ ցեղասպանական գործողութիւնների վաւերացումն ու դրանց հետեւանքների օրինականացումը չեն կարող դիտուել որպէս վերջնարդիւնք՝ միջազգային գրուած եւ չգրուած, իրաւական եւ բարոյական տիրոյթներում։

Արցախցին տէրն է իր հայրենիքի, իր պատմութեան, իր հոգեւոր եւ մշակութային ժառանգութեան, իր անցեալի եւ ապագայի, իր իրաւունքների եւ առաքելութեան։

Երեւան, 2025 Սեպտեմբեր 2»