Հարցազրոյց՝ «Դէպի Հայք» – Birhtright Armenia-ի Հայաստանի գրասենեակի տնօրէն Սեւան Գապագեանի հետ

«Դէպի Հայք»-ը կամ՝ հան­րա­յին տի­րոյ­թին մէջ աւե­լի շատ ծա­նօթ Birhtright Armenia անու­նով, Հա­յաս­տա­նի զար­գացման նպաս­տող՝ սփիւռքա­հայե­րու Հա­յաս­տա­նի մէջ կա­մաւոր աշ­խա­տան­քա­յին ծրա­գիր մըն է, հիմ­նադրուած՝ 2003-ին տի­կին Էտիլ Յով­նա­նեանի կող­մէ։ Birhtright Armenia-ի տես­լա­կանն է կա­ռու­ցել կա­մուրջ մը սփիւռքի եւ հայ­րե­նիքի մի­ջեւ, հնա­րաւո­րու­թիւն տա­լով սփիւռքա­հայ երի­տասարդնե­րուն՝ Հա­յաս­տա­նի մէջ կա­մաւո­րու­թեան մի­ջոցաւ ծա­ռայե­լու, անոնց մէջ ամ­րապնդե­լու ինքնու­թեան եւ պատ­կա­նելիու­թեան զգա­ցու­մը, խրա­խու­սե­լով զա­նոնք որ կա­յուն կա­պեր հաս­տա­տեն իրենց նախ­նի­ներու հո­ղին հետ։

Birhtright Armenia-ի Հա­յաս­տա­նի գրա­սենեակի տնօ­րէն՝ Սե­ւան Գա­պագեան ծնած է Լի­բանան, ապ­րած է Միացեալ նա­հանգներ՝ Լոս Ան­ճը­լըս։ 18 տա­րի եղած է ճար­տա­րագէտ (Aerospace Engineering)։ 2006 թուակա­նէն ի վեր Birhtright Armenia-ի Հա­յաս­տա­նի գրա­սենեակի տնօ­րէնն է։

***

«Նոր Յա­ռաջ» – Ինչպէ՞ս զար­գա­ցաւ Birthright Armenia-ն ստեղ­ծումէն ի վեր։ Ռազ­մա­վարու­թիւնը ժա­մանա­կի ըն­թացքին փո­խուե­ցա՞ւ, եւ եթէ այո՛, ապա ինչպէ՞ս։

Սե­ւան Գա­պագեան – «Դէ­պի Հայք», Birthright Armenia ծրագ­րին զար­գա­ցու­մը մի քա­նի գի­ծով կա­րելի է ներ­կա­յաց­նել.

Առա­ջին՝ սկիզ­բի տա­րինե­րուն մեր մաս­նա­կից­նե­րուն 80 տո­կոսէն աւե­լին, Միացեալ­Նա­հանգնե­րէն կու գար, հի­մա այդ թի­ւը նուազած է շուրջ 40 տո­կոսի, այս մէ­կը կը նշա­նակէ, որ մաս­նա­կից­նե­րու 60 տո­կոսը ու­րիշ եր­կիրնե­րէ կու գայ եւ կը ներ­կա­յաց­նէ աշ­խարհի հայ­կա­կան իրա­կանու­թիւնը՝ Հա­րաւա­յին Ամե­րիկա­յէն, Աւստրա­լիայէն, Եւ­րո­պայէն, Ասիայէն եւ Մի­ջին Արե­ւել­քի եր­կիրնե­րէն։

Երկրորդ՝ առա­ջին երեք տա­րինե­րուն միայն Երե­ւանի մէջ կը գոր­ծէինք, 2007-ին Գիւմրիի մէջ գոր­ծունէու­թիւն սկսանք, 2013-ին՝ Վա­նաձո­րի մէջ: Հի­մա Հա­յաս­տա­նի երեք քա­ղաք­նե­րու մէջ ու­նինք մեր սե­փական տա­րած­քը, կա­մաւոր­նե­րը եւ աշ­խա­տակազ­մը:

Եր­րորդ՝ առա­ջին տա­րինե­րուն հիմ­նա­կանին մէջ միայն ամառ­նա­յին ծրա­գիր էր, տաս­ներկու ամիս կ՚աշ­խա­տէինք հար­կաւ, սա­կայն մեծ թի­ւը ամ­ռան կ՚ըլ­լար, իսկ ձմռան՝ Նոր տա­րուան կ’ու­նե­նայինք 3-4 հո­գի միայն։ Հի­մա պատ­կե­րը այլ է, այ­սինքն, տա­կաւին ամ­ռան ամէ­նէն շատ մաս­նա­կից­նե­րը կ՚ու­նե­նանք, սա­կայն միւս եղա­նակ­նե­րուն ալ 50-60 կ՚ու­նե­նանք:

Չոր­րորդ՝ եթէ առա­ջին տա­րինե­րուն մենք ու­նէինք 100-էն պա­կաս մաս­նա­կից, հի­մա ու­նինք ար­դէն 200-էն աւե­լի, իւ­րա­քան­չիւր տա­րի։

Այս քա­նի մը զար­գա­ցումնե­րը կա­րեւոր է շեշ­տել, որով­հե­տեւ մար­դիկ պէտք է գիտ­նան, որ սա միայն ամե­րիկա­հայե­րու հա­մար չէ, միայն ամառ­նա­յին ծրա­գիր չէ, սա միայն Երե­ւանով սահ­մա­նափա­կուած չէ եւ ամ­բողջա­կան ճկու­նութիւ­նը ու­նինք մեզ լսող­նե­րուն, մեզ դի­տող­նե­րուն անձնա­կան կեան­քի պայ­մաննե­րուն յար­մա­րելու, որ­պէսզի իրենք ալ կա­րենան գալ եւ մաս­նակցիլ։

«ՆՅ» – Ի՞նչն էր Ձեզ խթա­նողը այս ծրա­գիրը մշակե­լու եւ ի՞նչն էր մղո­ղը, որ ներ­գաղթէք, զար­գացնէք այս ծրա­գիրը, ղե­կավա­րէք: Ի՞նչ ակնկա­լիք ու­նիք մա­նաւանդ մաս­նա­կից­նե­րէն։

Ս.Գ. – Իրա­կանու­թեան մէջ ներ­գաղթե­լու որո­շու­մը աւե­լի առաջ կա­յացու­ցած էի եւ այս ծրա­գիրը միայն առիթ մըն էր այդ որո­շու­մը իրա­կանաց­նե­լու: Այս ծրագ­րին հետ նպա­տակս էր ըլ­լալ այն դար­պա­սը բա­ցողը, որ ներս կը հրա­ւիրէր մաս­նա­կից­նե­րը, որոնք յանդգնու­թիւնը ու­նէին Հա­յաս­տա­նի մէջ կա­մաւոր աշ­խա­տանք տա­նելու: Birthright ծրա­գիրը ոչ թէ Հա­յաս­տան կը տե­ղափո­խէ կամ հայ­րե­նադար­ձութեան ծրա­գիր կը հաս­տա­տէ, այլ պէտք է ար­ձա­նագ­րել այն փաս­տը նաեւ, որ մեր 3000 մաս­նա­կից­նե­րուն տաս­ներկու տո­կոսը Հա­յաս­տան տե­ղափո­խուած է, Հա­յաս­տա­նի մէջ կ’ապ­րի, իսկ մնա­ցեալ 88 տո­կոսը քայլ մը առաջ նե­տած է, իր հայ­կա­կան ինքնու­թիւնը իմաս­տա­ւորե­լու եւ Հա­յաս­տա­նի դե­րը իր կեան­քին մէջ հասկնա­լու տե­սան­կիւնէն եւ այժմ Սփիւռքի մէջ կը նա­խաձեռ­նէ այնպի­սի ծրագ­րե­րու, որոնք իս­կա­պէս գո­վելի են:

«ՆՅ» – Խօ­սինք քիչ մը մաս­նա­կից­նե­րու «ար­շաւ»-ին (Birthright-ի հետ անցնե­լիք ճամ­բուն) մա­սին: Մե­զի կը պատ­մէ՞ք դի­մու­մը ներ­կա­յաց­նե­լէն մին­չեւ վե­րադարձ, ի՞նչ կը կա­տարեն։

Ս.Գ. – Նախ կա­րեւոր է նշել քա­նի մը կէտ: Մեր դի­մորդնե­րը շատ տար­բեր են իրար­մէ. ոմանք առա­ջին ան­գամ կ՚այ­ցե­լեն Հա­յաս­տան, ու­րիշներ լե­զու չեն գի­տեր: Ոմանք տա­կաւին հա­մալ­սա­րանը չեն աւար­տած, ու­րիշներ տա­րինե­րու փոր­ձա­ռու­թիւն ու­նին: Պէտք է նշեմ նաեւ որ այս ծրագ­րի տա­րիքա­յին շեմը կը սահ­մա­նուի 21-էն մին­չեւ 32 տա­րեկան: Մեր դի­մոր­դը կա­րիքը չու­նի Հա­յաս­տա­նի մէջ ոեւէ մէ­կը ճանչնա­լու, եր­բեմն նոյ­նիսկ օդա­նաւի 100 տո­կոս ծախ­սը կը տրա­մադ­րենք մաս­նա­կիցին, ինչպէս նաեւ զայն կը տե­ղաւո­րենք մեր հիւ­րընկալ ըն­տա­նիք­նե­րուն մէջ, եթէ փա­փաքի: Մաս­նա­կիցէն պար­զա­պէս կը պա­հան­ջուի բաց միտք, ար­կա­ծախնդիր ոգի ու կեան­քի սո­վորա­կան նա­ւակէն դուրս ել­լե­լու քա­ջու­թիւն:

Ծրա­գիրը հիմ­նա­կան աշ­խա­տան­քի ժա­մանա­կաշրջան կը նա­խատե­սէ մօ­տաւո­րապէս եր­կու ամի­սէն մին­չեւ մէկ տա­րի: Մաս­նա­կից­նե­րը շա­բաթը երե­սուն ժամ պէտք է տրա­մադ­րեն կա­մաւո­րական աշ­խա­տան­քի՝ մե­զի հետ հա­մագոր­ծակցող աւե­լի քան 1500 տար­բեր ոլորտնե­րու կազ­մա­կեր­պութիւննե­րէն առ­նուազն մէ­կուն մէջ: Եր­բեմն մաս­նա­կից­ներ կը նա­խընտրեն միաժա­մանակ եր­կու տեղ կա­մաւո­րու­թիւն ընել կամ ծրագ­րին առա­ջին մա­սին իրենց մաս­նա­գիտու­թեամբ զբա­ղիլ, երկրորդ մա­սին՝ այլ:

Ծրա­գիրը ու­նի նաեւ իր թե­թեւ տար­բե­րակը, որ կը նա­խատե­սէ միայն մէկ ամիս կա­մաւո­րու­թիւն: Այս տար­բե­րակը նպաս­տա­ւոր է անոնց, որոնք չեն կրնար եր­կար ժա­մանակ բա­ցակա­յիլ իրենց աշ­խա­տան­քէն:

Աշ­խա­տան­քա­յին օրուան աւար­տին ու­նինք տար­բեր աշ­խա­տանոց­ներ եւ ծրագ­րեր եւս: Օրի­նակ՝ հա­յերէ­նի դա­սըն­թացքներ, ճա­նաչո­ղական շրջայ­ցեր եւ զա­նազան դա­սախօ­սու­թիւններ:

Ծրա­գիրը կը նպա­տակադ­րէ թէ՛ Հա­յաս­տա­նը ճա­նաչե­լի դարձնել սփիւռքա­հայ երի­տասար­դին, եւ թէ՛ սփիւռքա­հայ երի­տասար­դին նե­րու­ժը օգ­տա­գոր­ծել Հա­յաս­տա­նը զար­գացնե­լու հա­մար, ինչպէս նաեւ մաս­նա­կիցին տրա­մադ­րել աշ­խա­տան­քա­յին փոր­ձա­ռու­թիւն՝ իր ինքնա­կեն­սագրա­կանը զար­գացնե­լու հա­մար:

Ծրա­գիրը շատ ճկուն է: Չու­նի թուական­նե­րու սա­համա­նափա­կում, հե­տեւա­բար մաս­նա­կից­նե­րը ազատ կրնան եր­թալ իրենց եր­կիրնե­րը եւ վե­րադառ­նալ շա­րու­նա­կելու Birthright Armenia-ն:

Դի­մելու կար­գը առ­ցանց է, հե­տաքրքրուող­նե­րը կրնան նա­մակ­ցիլ մե­զի հետ մեր ել-գի­րի հաս­ցէով՝ info@birthrightarmenia.am կամ ծա­նօթա­նալ մեր կայ­քէ­ջին՝ birthrightarmenia.org:

«ՆՅ» – Birthright Armenia-ն ինչպէ՞ս կը յար­մարցնէ մաս­նա­կից­նե­րուն տե­ղաւո­րումնե­րը հիւ­րընկալ ըն­տա­նիք­նե­րու քով։

Ս.Գ. – Հի­ւըն­կալ ըն­տա­նիք­նե­րը մեր ծրագ­րի ամէ­նէն յա­ջող բա­ժին­նե­րէն է։ Այս ըն­տա­նիք­նե­րը մե՛նք կ՚ընտրենք եւ անոնց մա­սին կը տե­ղեկաց­նենք մաս­նա­կից­նե­րուն՝ իրենց Հա­յաս­տան ժա­մանե­լէն առաջ, որ­պէսզի ծա­նօթա­նան իրա­րու: Մենք նաեւ կը շա­րու­նա­կենք կապ հաս­տա­տել մեր շրջա­նաւարտնե­րուն հետ, որոնք կը խոս­տո­վանին, թէ երբ Հա­յաս­տան վե­րադառ­նան նախ կ՚այ­ցե­լեն զի­րենք հիւ­րընկա­լող ըն­տա­նիք­նե­րուն:

«ՆՅ» – Ի՞նչ դեր կը խա­ղայ լե­զուն մաս­նա­կիցին փոր­ձա­ռու­թեան մէջ, եւ ինչպի­սի՞ աջակ­ցութիւն կը տրա­մադ­րուի։

Ս.Գ. – Բազ­մա­թիւ մաս­նա­կից­ներ ու­նինք, որոնք կու գան առանց հա­յերէն գիտ­նա­լու, բայց իս­կա­պէս ջանք կը թա­փեն եւ մեր հե­տեւո­ղական դա­սըն­թացքնե­րուն շնոր­հիւ, 2-3 ամ­սուան ըն­թացքին կը սկսին խօ­սիլ տար­րա­կան հա­յերէն։ Ես կրնամ ան­ձամբ վկա­յել՝ հա­րիւ­րա­ւոր փաս­տեր կան այս ուղղու­թեամբ։

Բայց ամէ­նէն կա­րեւո­րը՝ այս եր­կի­րը հասկնա­լու, այս երկրին զար­գա­ցու­մը ամէն կող­մէ տես­նե­լու ցան­կութիւնն է։ Ես միշտ կ՚ըսեմ մեր մաս­նա­կից­նե­րուն առա­ջին հան­դիպման ըն­թացքին՝ Հա­յաս­տա­նը պէտք է գրկել իր ամէն ին­չով, նե­րառեալ այն բո­լոր բա­ներով, որոնց հետ հա­մաձայն չէք, բո­լոր բա­ներով, զորս չէք սի­րեր։ Ինչպէս որ ձեր ապ­րած եր­կիրնե­րուն մէջ ամէն բան չսի­րելով հան­դերձ, կը նպաս­տէք անոնց զար­գացման, նմա­նապէս ալ Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ պէտք է շատ գործնա­կան մօ­տեցում ու­նե­նալ։ Այժմ Հա­յաս­տան ամէ­նէն շատ կա­րիքը ու­նի կա­մաւոր­նե­րու, հա­ւատա­ցող­նե­րու, աշ­խա­տող­նե­րու, սոր­վողնե­րու, տես­նողնե­րու, փոր­ձողնե­րու, մտա­ծող­նե­րու՝ շատ աւե­լի քան՝ հինգ կամ տա­սը տա­րի առաջ։

Աշ­խարհի մէջ Հա­յաս­տա­նէն դուրս 7 մի­լիոն հայ կայ, որոնք կը նպաս­տեն ու­րիշ եր­կիրնե­րու զար­գացման: Մենք կը փոր­ձենք այդ նե­րու­ժը Հա­յաս­տա­նին ի նպաստ օգ­տա­գոր­ծել:

«ՆՅ» – Birthright Lite-ը ի՞նչ լու­ծում կու տայ անոնց, որոնք չեն կրնար ամ­բողջ ծրագ­րին մաս­նակցիլ։

Ս.Գ. – Birthright Lite ծրագ­րի տե­ւողու­թիւնը 4 շա­բաթէն 9 շա­բաթ է, իսկ սո­վորա­կան ծրա­գիրը 9 շա­բաթէն կը սկսի, ինչպէս նշե­ցի։ Այս մէ­կը բո­լոր անոնց հա­մար է, որոնք չեն կրնար իրենց գոր­ծէն բա­ցակա­յիլ: Ճիշդ նոյն ծրա­գիրն է՝ կարճ տար­բե­րակով: Birthright Lite-ի մաս­նա­կից­նե­րը կա­րելիու­թիւնն ու­նին նաեւ երկրորդ ան­գամ մաս­նակցե­լու սո­վորա­կան ծրագ­րին:

«ՆՅ» – Birthright Armenia-ն ինչպէ՞ս կը չա­փէ մաս­նա­կիցին յա­ջողու­թիւնը։

Ս.Գ. – Մաս­նակցու­թիւնը ինքնին յա­ջողու­թիւն է։ Այս մէ­կը կա­մաւո­րական աշ­խա­տանք է եւ մենք չենք կրնար որա­կաւո­րում տալ: Իւ­րա­քան­չիւր մաս­նա­կից ինքն իր մէջ կրնայ սահ­մա­նել իր յա­ջողու­թեան չա­փանի­շը:

Ու­նինք մաս­նա­կից­ներ, որոնք ար­դէն Հա­յաս­տան տե­ղափո­խուած են եւ սահ­մա­նամերձ շրջան­նե­րու մէջ կազ­մա­կեր­պութիւններ հիմ­նած են, հո­գեբա­նական եւ ֆի­զիքա­կան բժշկու­թեան կեդ­րոններ ու­նին եւ այլն, ու­րիշներ Հա­յաս­տա­նի մէջ ըն­տա­նիք կազ­մած են: Իւ­րա­քան­չիւր մաս­նա­կիցի յա­ջողու­թիւնը թէեւ ան­հա­տական բնոյթ ու­նի, սա­կայն նաեւ մե՛ր յա­ջողու­թիւնն է:

Մեր աշ­խա­տակազ­մին մէջ ու­նինք երկու հո­գի, որոնց միակ գոր­ծունէու­թիւնը շրջա­նաւարտնե­րուն հետ աշ­խա­տիլն է: Անոնք նոր եկող կա­մաւոր­նե­րուն հետ կը սկսին աշ­խա­տիլ, որ­պէսզի նո­րեկ­նե­րը հե­ռան­կա­րային մօ­տեցում ու­նե­նան։ Մեր շրջա­նաւարտնե­րուն հետ միշտ կա­պը կը պահ­պա­նենք՝ տա­րեկան լրա­տու­ներ կ՚ու­ղարկուին անոնց, ինչպէս նաեւ կը փոր­ձենք ստեղ­ծել հա­յաս­տա­նաբ­նակ շրջա­նաւարտնե­րու հա­մայնք մը, որ աւե­լի աշ­խուժօ­րէն կը ներգրա­ւուի Birthright-ի ծրագ­րե­րուն մէջ:

«ՆՅ» – Այս ամ­բողջ ըն­թացքին Birthright Armenia-ն ի՞նչ մար­տահրա­ւէր­նե­րու հան­դի­պած է:

Ս.Գ. – 2020 թուակա­նը մե­զի հա­մար սա­ռած ժա­մանա­կաշրջան մը եղաւ, նախ covid19-ը, ապա պա­տերազ­մը, սա­կայն յա­ջորդ տա­րի ար­դէն իսկ կրցանք նա­խորդ տա­րինե­րու մաս­նակցու­թեան թի­ւը ապա­հովել:

Ինչ կը վերաբերի երկրի իրա­վիճա­կին, պէտք է նշել, որ ամ­բո՛ղջ հայ­կա­կան աշ­խարհին իրա­վիճա­կը այ­սօր բարդ է: Մար­դիկ փո­խանակ Հա­յաս­տա­նի յա­ջողու­թեան հա­մար միաբա­նելու, կա­մայ-ակա­մայ հա­կառա­կը կ՚ընեն: 2023-ի պա­տերազմն ու Ար­ցա­խի կո­րուստը աւե­լի խո­րացուց այս բո­լորը: Այդ իսկ պատ­ճա­ռով հի­մա աւե­լի շատ կա­մաւոր­նե­րու կա­րիքը կայ: Կ՚ու­զեմ նշել նաեւ, որ մենք ու­նինք քոյր կազ­մա­կեր­պութիւն մը՝ «Armenian Volunteer Corps»-ը, որուն իրենց մաս­նակցու­թիւնը կրնան բե­րել 32 եւ ան­կէ վեր տա­րիքիով ան­հատներ, առանց սահ­մա­նափա­կու­մի: Խոր­հուրդս է բո­լոր անոնց, որոնք կ՚ու­զեն նպաստ բե­րել մեր հայ­րե­նիքին՝ միանալ այս ծրագ­րին:

«ՆՅ» – Որո՞նք են ծրագ­րի ապա­գայ զար­գացման կամ ընդլայնման հե­ռան­կարնե­րը Հա­յաս­տա­նի մէջ։ 

Ս.Գ. – Առա­ջինը՝ մեր կա­մաւոր­նե­րուն թի­ւը բազ­մա­պատ­կելն է: Եթէ մենք այժմ տա­րեկան 200 կա­մաւոր ու­նինք, կ՚ու­զենք տա­րեկան 300-էն 500 հո­գի ու­նե­նալ: Եթէ 3.000 շրջա­նաւարտ ու­նինք՝ կ՚ու­զենք 5.000, 10.000 շրջա­նաւարտ ու­նե­նալ: Կ’ու­զենք մեր մասշտա­բով նպաս­տել հայ­կա­կան աշ­խարհի յա­ջողու­թեան ու զար­գացման:

Այժմ Գո­րիսի մէջ եւս տա­րածք յատ­կա­ցու­ցած ենք մեր գոր­ծունէու­թեան, մեր յա­ջորդ ծրա­գիրը ընդլայ­նումն է: Կ՚ու­զենք նաեւ աւե­լի ամուր կա­պեր հաս­տա­տել եւ աւե­լի ծրագ­րեր ու­նե­նալ մեր շրջա­նաւարտնե­րուն հետ: Սա­կայն այս բո­լորին վերջնա­կան նպա­տակը միակ է՝ Հա­յաս­տա­նի յա­ջողու­թիւնը եւ Հա­յաս­տա­նի յա­ջողու­թեան մի­ջոցով նաեւ աշ­խարհի հա­յու­թեան աւե­լի ամուր, ու­րախ գո­յութիւնը:

Հարցազրոյցը վարեց՝ 

Վահան Կ. Մանճիկեան

Հարցազրոյցը ամբողջութեամբ դիտել հետեւեալ յղումով՝

https://youtu.be/FvcVBER_zYg ■