Ապրիլ 3-ին, Եւրոպական խորհրդարանը իր լիագումար նիստին ոգեկոչած է Հայոց ցեղասպանութեան 110-րդ տարելիցը։ Բազմաթիւ երեսփոխաններ ընդգծած են պատմական այդ ողբերգութեան եւ վերջին շրջանին արցախահայութեան բռնի տեղահանումներու միջեւ զուգահեռները։

Խորհրդարանականները Թուրքիոյ եւ Ազերպայճանին կոչ ուղղած են ճանչնալու Հայոց ցեղասպանութիւնը՝ որպէս հաշտութեան հոլովոյթի կարեւոր քայլ, խստօրէն քննադատելով Եւրոպական Միութեան (ԵՄ) շարունակական գործակցութիւնը Ազերպայճանի հետ՝ հակառակ վերջինիս  գործողութիւններուն:

Միրիամ Լեքսման (EPP) շեշտած է ճանաչումի եւ հաշտութեան էական կապը, յայտարարելով. “Յարաբերութիւններու կարգաւորման միակ ուղին ճանաչումն է եւ ճանաչման համար աշխատիլը։ Ճանաչումն ու հաշտութիւնը կը պահանջեն քաջութիւն՝ առերեսելու, անցեալին եւ պատմական ճշմարտութեան հիման վրայ ապագայ մը կառուցելու։  Այս պարագան խիստ կարեւոր է, մինչ հարիւր հազարաւոր մարդիկ տեղահանուած են Լեռնային Ղարաբաղէն՝ Ազերպայճանի կողմէ գործուած վայրագութիւններու պատճառով”։

Արձագանգելով այս տեսակէտին, Իանիս Մանիաթիս (S&D) ուղղակի կապ ստեղծած է վերջին իրադարձութիւններուն հետ. “Մեզի կը յիշեցնէ Լեռնային Ղարաբաղի վերջին իրադարձութիւնները, ուր հարիւր հազարաւոր մարդիկ ստիպուած եղան լքել իրենց տուները, անոնց մշակութային յուշարձանները ոչնչացուեցան համակարգուած ձեւով։ Սա ցաւալի յիշեցում մըն է, թէ առանց յիշողութեան եւ ճանաչման, անցեալը կը կրկնուի”։

Երեսփոխան Մանիաթիս մանրամասն նկարագրած է Օսմանեան կայսրութեան մէջ յոյներու, հայերու եւ ասորիներու հալածանքները մինչեւ արցախահայութեան բռնի տեղահանումը, համեմատութիւն մը, որ աւելի մեծ կշիռ ստացած է, երբ ան յայտնած է, թէ ինչպէս իր ընտանիքը ենթարկուած է այդ հալածանքներուն Օսմանեան կայսրութեան կողմէ եւ դարձած գաղթական։ Ան նաեւ կոչ ուղղած է ԵՄ-ին՝ աւելցնելու իր աջակցութիւնը ճանաչման ուղղութեամբ եւ Թուրքիոյ վրայ ճնշում բանեցնելու՝ «անցեալի իր ոճիրները» ճանչնալու համար։

Նիքոլա Պէ (ECR) պնդած է. “110 տարի առաջ հայ ժողովուրդը ենթարկուեցաւ սարսափելի ցեղասպանութեան Թուրքիոյ կողմէ, իսկ վերջինս տակաւին չէ ճանչցած այդ ցեղասպանութիւնը: 110 տարիէ ի վեր անոնք կը ջանան հայկական հողերը բռնակցել եւ հայ ժողովուրդը բնաջնջել”: Ան նաեւ զգուշութեան կոչ ըրած է Հայաստանի եւ Ազերպայճանի միջեւ վերջերս տեղի ունեցած խաղաղութեան բանակցութիւններուն վերաբերեալ՝ ըսելով. “Հայաստանի եւ Ազերպայճանի միջեւ խաղաղութեան պայմանագրին առումով եկէք միամիտ չըլլանք, Ազերպայճանի պահանջները ցոյց տուած են այդ երկրի անբարեխղճութիւնը: Մենք պէտք է հաստատուն կերպով կանգնինք հայ ժողովուրդի կողքին”:

Մարքեթա Կրեկորովա (Կանաչներ) յստակօրէն հարցականի տակ դնելով ԵՄ-ի յանձնառութիւնը իր արժէքներուն հանդէպ՝ պնդած է, թէ անցեալի ոճիրներու յիշատակումը պէտք է վերածուի ներկայ անարդարութիւններուն դէմ գործողութեան։ “ԵՄ-ը չի կրնար շարունակել փակել իր աչքերը՝ երբ իրեն ձեռնտու է”: Ան ընդգծած է Արցախէն հայերու բռնի տեղահանութիւնը, միաժամանակ շեշտը դնելով ԵՄ-ի անդամ երկիրներուն՝ Ազերպայճանէն կազի ներածումը շարունակելու երեւոյթին եւ Պաքուի հետ փոխըմբռնման յուշագրի պահպանման վրայ: Ան յստակօրէն ըսած է. “Եկէք աջակցինք Հայաստանին՝ տարածաշրջանի վերջին ժողովրդավարութեան”:

Փերնանտօ Պառենա Արզա (Ձախակողմեան) բացայայտօրէն Արցախի մէջ տեղի ունեցածը ցեղային զտում բնութագրելով կոչ ըրած է ԵՄ-ին չմոռնալու հայ գաղթականներն ու քաղաքական բանտարկեալները, որոնք կը դիմագրաւեն «կեղծ դատավարութիւններ եւ կեղծ վճիռներ»։

Մարի Թուսէն (Կանաչներ) շեշտած է Հայոց ցեղասպանութեան անվերջ ցաւը, նկարագրելով զայն որպէս «բաց վէրք մը հայ ժողովուրդի եւ եւրոպացիներու յիշողութեան մէջ»։ Ան ընդգծած է այս յիշողութիւնը կենդանի պահելու եւ ժխտումին դէմ պայքարելու բարոյական հրամայականը։

Երեսփոխանուհին պատմական անարդարութիւնը ուղղակի կապած է հայերու ներկայ տառապանքին, մատնանշելով Ազերպայճանի մէջ գտնուող քաղաքական բանտարկեալները, Արցախէն տեղահանուած հարիւր հազար հոգին, որոնց վերադարձի իրաւունքը մերժուած է, եւ ուժանիւթի քաղաքականութեան շարունակական ազդեցութիւնը։ Ան դիտել տուած է թէ «Պատմութիւնը կը կրկնուի այլ ձեւերով, բայց նոյն անպատժելիութեամբ»։