Հայաստան՝ հոսանքն ի վեր
25/06/2025
Նօթագրութեան տետրակը, որու մէջ գրուած է ցայսօր անյայտ Հ. Վահանի երգը՝ «Աղօթք ի սիրտս»։
Կիրակի, Յունիս 22-ին, Մխիթարեան միաբանութեան Սուրբ Ղազար մայրավանքին մէջ սարքուեցաւ համերգ մը ի յիշատակ Մուրատ-Ռափայէլեան վարժարանի վարդապետաց, ուսուցչաց եւ սանաց, որու ընթացքին առաջին անգամ ըլլալով մեկնաբանուեցաւ Հ. Վահան Յովհաննէսեանի ցայժմ անյայտ մէկ բանաստեղծութիւնը, որու երաժշտութիւնը գրած է իտալացի Ճագոմօ Սաւինի։
Հ. Վահան Յովհաննէսեանի տետրակը
Հ. Գէորգ Սարգսեան, Մխիթարեան վարդապետ, անակնկալ կերպով յայտնաբերած է երաժշտական նօթագրութեան տետրակը, որու մէջ գրուած էր Հ. Վահանի իտալերէն բանաստեղծութիւնը՝ «Աղօթք ի սիրտս» (բնագիրը՝ “Preghiera per i cuori”)։ Տաղանդաւոր դաշնակահարուհի Զոյա Թուխմանովայի եւ սոփրանօ Մարիա Գլարա Մայցէքիի երանաշունչ ձայնով հրամցուած բանաստեղծութեան գրութեան հանգամանքները նոյնպէս հետաքրքրական են. Հ. Վահան այս աղօթքը գրած է Քենիոյ ճամբարի մը մէջ 1946-ին։ Ան, 1937-ին միաբանական որոշումով տեղափոխուած էր Եթովպիոյ մայրաքաղաք Ատիս-Ապեպա, կը ծառայէր իբրեւ իտալական բանակի գնդերէց՝ երբ Մեծն Բրիտանիա կը գրաւէ քաղաքը ու զինք կը գերեվարեն իտալացի զինուորներու շարքին, որոնցմէ էր նաեւ իր բանաստեղծութեան երաժշտութեան հեղինակ Սաւինին։ Մինչեւ 1947, Հայր Վահան գերի կը մնայ Քենիոյ եւ Ուկանտայի մէջ։
Դաշնակահարուհի Զոյա Թուխմանովա եւ սոփրանօ Մարիա Գլարա Մայցէքի «Աղօթք ի սիրտս» երգի մեկնաբանութեան ընթացքին
Համերգին դրդապատճառը եղած էր Մուրատ-Ռափայէլեան վարժարանի նախկին սան՝ սրտաբան Յակոբ Այնթապլեանի առաջարկը համախմբելու սաներ Մայրավանքին մէջ։ Ճոխ յայտագրին մեծ մասը մեկնաբանեցին Մարթելլակօ քաղաքի «Ճ. Սինոփոլի» երաժշտութեան դպրոցի անդամներ, որոնք նուագեցին Շումանի, Շոփէնի եւ այլ երաժիշտներու կտորներ։ Սինոփոլի դպրոցի երգչախումբը նաեւ իտալացի եւ ուրիշ օտար հեղինակներու ստեղծագործութիւններով ալ հանդէս եկաւ։ Համերգը, որ տեղի ունեցաւ վանքի պատմական գրադարանին մէջ, սկսաւ Մուրատ-Ռափայէլեան վարժարանի քայլերգով։ Երեկոյթը փակեց Թուխմանովա երգեհոնի վրայ նուագելով Յարութիւն Սինանեանի «Քայլերգ Մխիթարայ»-ն (Marche Méchitar)։
Յակոբ Այնթապլեան կ՚արտասանէ իր սրտի խօսքը
Հ. Գէորգ Սարգսեան
Պրն Այնթապլեան ալ հակիրճ պատգամով իր սրտի խօսքը արտասանեց, յիշատակելով իրեն ուսուցիչ եղած Հ. Վահանն ու Հ. Եղիա Փեչիկեանը եւ անոնց ազգանուէր վեհանձնութիւնը՝ հարազատ Մխիթարեան ոգիին։
Նոյն օրը, վարպետ հայուհի թիավարներ Արսինէ Նազարեան եւ Շողիկ Պաղտասարեան ներկայացուցին Հայաստանը, քաղաքիս Քուէրինի Թիավարութեան Ընկերակցութեան կազմակերպած վենետիկեան ոճի կնոջական յոտնկայս թիավարութեան միջազգային մրցավազքին, որուն մասնակցեցան Աւստրալիոյ, Գերմանիոյ, Ռուսաստանի եւ Ֆրանսայի դրօշակակիր զոյգեր՝ յատուկ պաղլեղածինէ (ալիւմինիոմէ) նաւակներով։
Արսինէ Նազարեան իտալահայ արուեստագէտ է, իսկ հայրենածին, այժմ վենետաբնակ Շողիկ Պաղտասարեան՝ լեզուագէտ եւ ուղեցոյց։
Շողիկ Պաղտասարեան (ձախին) եւ Արսինէ Նազարեան
Հայ թիավարները մրցավազքին կը մասնակցին
Մրցավազքին մասնակից թիավարներու խմբանկար
* * *
Վենետիկ քաղաքի հայութիւնը շատ սակաւ է թիւով՝ հազիւ թէ առաւելագոյնը քսան անհատէ բաղկացած ըլլայ, եթէ բացառենք անշուշտ Սուրբ Ղազարի վանահայրերը եւ կղզեաքաղաքի պատմական սահմաններէն անդին՝ ցամաքային արուարձաններու իտալահայութիւնը կամ վերջին տասնամեակներուն հաստատուած հայ գաղթականները՝ գլխաւորաբար Հայաստանէն ու Միջին Արեւելքէն։
Այսուհանդերձ, Մխիթարեան միաբանութիւնը իր արձակած հոգեկան ու մշակութային լոյսով այդ փոքր զանգուածին ալ կեանք ու եռանդ կը հաղորդէ, քանի որ այդ հայակերտ ու հայաշունչ փոքր հայրենի հատուածը անխուսափելիօրէն իր ձգողական ուժով կը ներքաշէ հայրենակիցները ո՛չ միայն Վենետիկի ու Վենետի շրջանի, այլ նաեւ բովանդակ Իտալիոյ, որոնք այլապէս լուսանցքային դերակատարութիւն ունին Հայոց աշխարհին (աշխարհաբարի ըմբռնումով՝ ոչ գրաբարեան «երկիր» առումով) մէջ, մանաւանդ եթէ բաղդատենք Կ. Պոլսոյ եւ Միջին Արեւելքի, Ֆրանսայի, կամ Միացեալ Նահանգներու աւանդական եւ հայահոծ գաղութներուն հետ։
Ա. Հ. ■
© 2025 Բոլոր իրաւունքները վերապահուած են։
