Մարտ 30-ին Հայաստանի Ազգային անվտանգութեան ծառայութիւնը հաղորդագրութեամբ մը կը տեղեկացնէր, թէ ըստ 2022 Օգոստոսին գոյացած համաձայնութեան, 2023 Ապրիլ 1-էն Արցախը Հայաստանին կապող Բերձորի միջանցքը պէտք է աւարտի Կոռնիձորի կամուրջին: Հայաստանը Բերձորի միջանցքին կապող ճամբան Ապրիլ 1-էն պէտք է անցնի Կոռնիձոր-Տեղ երթուղիով՝ միայն Հայաստանի տարածքով: Սակայն ազերպայճանական կողմը չսպասելով ճշգրտումներուն, Մարտ 30-ին ինքնագլուխ սկսած է դիրքերը յառաջացնել եւ կատարել ճարտարագիտական աշխատանքներ։
Այսպէս, առնուազն հինգ տարբեր վայրերու մէջ ազերպայճանական զօրքերը հայկական սահմանէն 100-էն 300 մեթր այս կողմ տեղակայուած են: Դեռ հաղորդագրութեան մէջ չի նշուիր թէ ի՞նչ լայնքի, երկարութեան վրայ։
Հայաստանի Ազգային անվտանգութեան ծառայութիւնը կ՚ըսէր, թէ այժմ համաձայնութիւն գոյացած է, որ երկու կողմերու քարտէսագիրները ճշգրտեն իրավիճակը: Կը նշուէր նաեւ, թէ հայկական կողմը իրավիճակին կը մօտենայ լարում չստեղծելու տրամաբանութեամբ:
«Խնդրոյ առարկայ հատուածում ՀՀ բանակը դիրքեր չի ունեցել, որովհետեւ դիրքեր տեղակայւում են ոչ թէ սահմանի գծին, այլ մօտակայ ռազմավարական բարձունքների վրայ: Իսկ սահմանի այդ հատուածի պահպանութիւնը պէտք է անցնէր սահմանապահ զօրքերին՝ համաձայն վերը յիշատակուած պայմանաւորուածութեան», տողերով կ՚եզրափակուէր Հայաստանի Ազգային անվտանգութեան ծառայութեան հաղորդագրութիւնը։
Այս լուրը բնականաբար մտահոգութիւն պատճառած եւ անմիջապէս աղբուկ բարձրացուցած էր Հայաստանի մէջ։
Վարչապետը կ՚ուզէ «նսեմացնել» դէպքը, սակայն…
Վարչապետ Փաշինեան նոյն օրը անդրադառնալով դէպքին, վստահաբար լարումէ, խուճապէ խուսափելու նպատակով «նսեմացուցած» է երեւոյթը, պնդելով որ հայկական դիրքերու որեւէ փոփոխութիւն տեղի չէ ունեցած, ընդամէնը Հայաստան – Արցախ երթուղիի փոփոխութիւն կատարուած է։
Ան տուած է հետեւեալ բացատրութիւնը.
«2022 թուականի Օգոստոսին Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի իշխանութիւնների միջեւ կայացած համաձայնութեան արդիւնքում Լաչինի միջանցքի երթուղին փոխուեց նոր ճանապարհի գործարկմամբ, բայց քանի որ Լաչինի միջանցքը Հայաստանի Հանրապետութեանը կապող ճանապարհն ամբողջութեամբ պատրաստ չէր, գործարկուեց ժամանակաւոր երթուղի, որը մուտք էր գործում Հայաստանի Հանրապետութեան տարածք Կոռնիձորի կամրջով, ապա նորից՝ Ադրբեջանի տարածք, ապա նորից՝ Հայաստանի Հանրապետութեան տարածք: Ձեռք բերուած պայմանաւորուածութեան համաձայն, այդ երթուղին պէտք է գործէր մինչեւ 2023 թուականի Ապրիլի 1-ը: Նախօրէին մենք տեղեկացրել ենք ադրբեջանական կողմին, որ համաձայն պայմանաւորուածութեան, Կոռնիձորի կամրջից յետոյ ճանապարհը շարունակուելու է միայն Հայաստանի տարածքով եւ որ Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանապահ զօրքերը ստանձնելու են այդ հատուածում Հայաստանի Հանրապետութեան պետական սահմանի պահպանութիւնը», – ընդգծած է վարչապետը:
«Մեզ մենակ են թողել Ադրբեջանցիների հետ»
Բայց եւ այնպէս, ազերպայճանական յառաջխաղացք արձանագրուած վայրերէն հասնող վկայութիւնները աւելի լուրջ իրավիճակ մը կը պարզեն։
Այսպէս օրինակ, Սիւնիքի մարզի Տեղ համայնքի «Ապրելու երկիր» խմբակցութեան ղեկավար Արգամ Յովսէփեան Մարտ 31-ին, Tert.am-ի հետ զրոյցին յայտնած է, թէ Տեղ գիւղի հողերէն գրեթէ 80-100 հեկտար սա պահուս Ազերպայճանցիներու վերահսկողութեան տակ կը գտնուի։ “Նախկինում այդտեղ ռուս զինուորականներ էին կանգնած, երկու օր առաջ հեռացել են, դրանից յետոյ Ադրբեջանցիները առաջ են եկել, իրենց դրօշը դրել մեր վարելահողերում եւ աստիճանաբար իրենց յենակէտերն են կառուցում, աշխուժօրէն աշխատում են”,– վկայած է Յովսէփեան, աւելցնելով, թէ Ազերպայճանցիները այդ տարածքէն հեռացնելը չափազանց դժուար պիտի ըլլայ։
“Իրենք յետ չեն գնալու, իրենց պէտք է յետ շպրտել այնտեղից։ Ճիշդ է՝ այս պահին դեռ իրենց հանգիստ են պահում, բայց բնակիչների մօտ, բնականաբար, անհանգստութիւն կայ, այդ մարդիկ չեն կարողանում մօտենալ իրենց վարած-ցանած հողերին։ Միակ միջոցը նրանց զէնքով յետ շպրտելն է, Հային վայել չէ, որ ամէն անգամ սուս-սուփ գան և մեր հողերում ամրանան, ամօթ է”,– նշած է ան, միաժամանակ անհասկնալի համարելով իշխանութիւններու կեցուածքը։
“Թշնամին անխոչընդոտ մօտենում է մեր բնակավայրերին, մտնում է մեր տուն, իսկ միակ բացատրութիւնն այն է, որ չենք ցանկացել լարուածութիւն ստեղծել։ Արդէն մեր տանն են, մտածում ենք լարուածութիւն չստեղծելո՞ւ մասին”,– տարակուսած է Յովսէփեան։
Ըստ անոր՝ իշխանութիւնները պէտք է տեղեակ պահէին բնակիչները, կարելիին չափ ապահովէին անոնց անվտանգութիւնը։ “Մեզ մենակ են թողել Ադրբեջանցիների հետ։ Ստեղծուած իրավիճակի պատճառը իշխանութիւնների բացթողումն է, անկարողութիւնն է”,– յայտնած է ան։
«Ադրբեջանցիք իմ ցանած ցորենը արմատախիլ են արել, տեղը խրամատ են փորել»
Տեղ գիւղի բնակիչներէն ուրիշ մէկն ալ «Ազատութեան» պատմած է, որ իրեն պատկանող երկու հեկտար հողին վրայ ցորեն ցանած էր՝ լաւ բերքի յոյսով, սակայն, Մարտ 30-էն ցորենի դաշտին վրայ Ազերպայճանցիները դիրք հաստատած են։
“Երէկ (Մարտ 30-ին) ես աշխատանքի էի, եկայ, մէկ էլ ասին՝ Թուրքերը եկել են, գնացի տեսնեմ ցանածս արմատախիլ են արել, ցանած ցորենս սաղ հանել են, խրամատներ են փորում, էլ ինչ՝ սուսուփուս յետ եկայ”, – ըսած է ցանքի արտը կորսնցուցած Տեղ գիւղի բնակիչը։
Ան պատմած է, որ այդ պահուն տեղւոյն վրայ թէ՛ Հայաստանի զինուած ուժերու ներկայացուցիչներ կային, թէ՛ ալ ռուս խաղաղապահներ, սակայն անոնց ներկայութիւնը արգելք չէ եղած ազերպայճանական ուժերուն՝ իրենց «գործը» շարունակելուն։
Տեղի այս բնակիչը պնդած է, որ իր հողատարածքն ու համագիւղացիներու հողերը, որ հիմա Ազերպայճանցիներու վերահսկողութեան տակ են, թէ’ Խորհրդային Միութեան տարիներուն, թէ’ անկախացումէն յետոյ հայկական կողմն էին, իրենք ալ անոնց դիմաց միշտ հողի հարկ վճարած են, աւելին՝ Մարտ 30-ին կորսնցուցած 2 հեկտար հողին համար այս տարի, թանկացումներու պատճառով կրկնակի աւելի վճարած է․ “Նախկինում էլ մերն է եղել, այնպէս չէ, որ ադրբեջանական տարածք է, պայմանագրով մերն է, վարկը մուծում ենք, այս տարի էլ թանկացել է՝ միշտ մուծում էի 20 քանի հազար, այս տարի մուծել եմ 40 քանի հազար”…։
Տեղ համայնքի բնակիչները միայն ցանքատարածքները չեն կորսնցուցած, Ազերպայճանցիներու Մարտ 30-ի յառաջախաղացումէն յետոյ մարդիկ զրկուած են նաեւ արօտավայրերէն։
“Տեղեր կան՝ բարձունքներում, որ արօտավայրերը յայտնուել են թշնամու թիրախին, չես էլ կարող այնտեղ անասուն պահես”, – ըսած է «Ազատութեան» զրուցակիցը։
