Armtimes առցանց թերթը («Հայկական ժամանակ» օրաթերթի կայքը) հրապարակած է գրութիւն մը, որ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին նախաձեռնութեամբ եւ Հայաստանի ու Արցախի նախկին նախագահներուն մասնակցութեամբ ստեղծուած հարթակէն Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը մղած է յայտարարելու թէ՝ նշեալ հարթակը արդէն կարելի է սպառած համարել, քանի այդ գրութիւնը վերագրուած է վարչապետին, յիշեալ թերթին խմբագրապետուհին ըլլալով անոր կինը՝ Աննա Յակոբեանը։ 

Թէ ինչո՞ւ Լ. Տէր-Պետրոսեան այդպիսի եզրակացութեան յանգած է՝ ստորեւ.-

Armtimes իր «հաւաստի աղբիւրներուն» յղում ընելով՝ խաղաղութեան պայմանագրի համար Ազերպայճանի պայմանները թուող «Ի՞նչ է ուզում Ադրբեջանը» խորագրեալ գրութիւնը  հրապարակած է՝ «ի գիտութիւն Վեհափառ Հայրապետին, երեք նախագահներուն եւ փորձագիտական հանրութեան»։  

Հոն ըսուած է.-

«Միջազգային եւ տարածաշրջանի լարուածութեան պայմաններում յաճախ իսկապէս դժուար է գոյքագրել Հայաստանից Ադրբեջանի կոնկրէտ պահանջները: Բայց եթէ գնանք գոյքագրման ճանապարհով, կարող ենք ասել, որ Ադրբեջանը Հայաստանից ունի 5 հիմնական պահանջ: Դրանք հետեւեալն են.

– ԼՂ պաշտպանութեան բանակի լուծարում,

– ԼՂ ճանաչում Ադրբեջանի կազմում՝ առանց որեւէ ինքնավար կարգավիճակի: Այսինքն՝ 0 կարգավիճակով,

– Միջանցք Հայաստանի տարածքով,

– Սահմանագծման եւ սահմանազատման գործընթաց 1919, 1920 թուականի քարտէզներով (առայժմ յայտնի չէ, թէ կոնկրէտ ո՞ր քարտէզների մասին է խօսքը),

– Անհետ կորած Ադրբեջանցիների ճակատագրի պարզաբանում, հնարաւոր է հետագայում Հայաստանին պատերազմական յանցագործութիւնների մէջ մեղադրելու միտումով:

Պէտք է հաշուի առնել, որ վերը նշուած հարցերը թուարկուած են՝ ըստ սադրիչ գործողութիւնների հնարաւորութեան, թէ որքանով դրանք կարող են Ադրբեջանի կողմից օգտագործուել Հայաստանի դէմ նոր ռազմական սադրանքներ կազմակերպելու համար:

Սա նշանակում է, որ Ադրբեջանի հետ համապարփակ խաղաղութեան հասնելու համար պէտք է հասցէագրել այս հարցերը: Հասցէագրել՝ տուեալ դէպքում նշանակում է կա՛մ բաւարարել պահանջները, կա՛մ գտնել փոխզիջում, կա՛մ Ադրբեջանին ստիպել/համոզել հրաժարուել այդ պահանջներից: Կամ՝ գտնել այլ տարբերակ:

Այս հրապարակումը կարելի է համարել նաեւ  պատասխան Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի այն պնդմանը, թէ իրենք չունեն ամբողջական տեղեկատւութիւն բանակցային գործընթացների մասին: Յաջորդիւ կ՚անդրադառնանք հարցին, թէ ի՞նչ են ուզում Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը, Իրանը, ԵՄ-ը»:

Ըստ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի՝ վարչապետի լրասփիւռի հրապարակումը մերժողական պատասխան է երկխօսութիւն սկսելու առաջարկին

Հոկտեմբեր 3-ին, Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի բանբեր Արման Մուսինեան վերոնշեալ գրութեան՝ առաջին նախագահի արձագանգին մասին կատարած է հետեւեալ գրառումը, զոր կու տանք նոյնութեամբ.-

«Արձագանգը վերաբերում է ՀՀ վարչապետի անձնական/ընտանեկան լրատուամիջոցի այսօրուան հրապարակմանը, որն, ըստ էութեան, մերժողական պատասխան է ընդդիմութեան եւ իշխանութեան միջեւ երկխօսութիւն սկսելու առաջարկին:

Նախագահը գնահատում է այդ հրապարակումը՝ հայ-ադրբեջանական յարաբերութիւնների ակնկալուող կարգաւորման վերաբերեալ Ադրբեջանի պահանջների բացայայտման համար: Դա, ըստ էութեան, ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ հայ-ադրբեջանական հաշտութեան պայմանագրի բնագրի ադրբեջանական նախագիծը, որի մանրամասներին, ինչպէս նշուել էր ՀՀ Առաջին նախագահի Սեպտեմբերի 26-ի հարցազրոյցում, մինչ այժմ տիրապետում էին միայն վարչապետը և իշխանութեան վերին խաւի մի նեղ շրջանակ: Նոյնպիսի նախագիծ, բնականաբար, պատրաստել է նաեւ Հայաստանը, որի մանրամասները չեն բացայայտւում, եւ ճի՛շդ է, որ չեն բացայայտւում՝ ելնելով քաղաքական խորհրդապահութեան նկատառումներից:

Հասկանալի է, որ նմանատիպ նախագծեր երկուստեք պատրաստւում են նաեւ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների հաշտութեանն ուղղուած դիւանագիտական շփումների հարթակում: Այս պարագայում, անշուշտ, մեծ անակնկալներ չեն սպասւում: Հայ-թուրքական հաշտութեան պայմանագիրն, ըստ էութեան, շատ չի տարբերուելու Դաւութօղլուի եւ Նալբանդեանի միջեւ 2009թ. Հոկտեմբերի 10-ին կնքուած Ցիւրիխեան արձանագրութիւններից:

Այսպիսով, պէտք է արձանագրել, որ իշխանութիւնների եւ ընդդիմութեան միջեւ Վեհափառ հայրապետի նախաձեռնած հարթակի անհրաժեշտութիւնը կարելի է սպառուած համարել, ինչը, սակայն, ամենեւին չի նսեմացնում Վեհափառի յամառ ջանքերը, որոնք, սոյն արձագանգի առիթը հանդիսացող հրապարակման փաստով, արդէն իսկ տուեցին իրենց արդիւնքը: Ի դէպ, ՀՀ առաջին նախագահը հարկ է համարում նաեւև ընդգծել, որ Վեհափառի նախաձեռնութեան շնորհիւ տեղի ունեցաւ նշանակալից իրադարձութիւն. 1998 թուականից ի վեր՝ Հայաստանում կայացաւ առաջին լուրջ քաղաքական բանավէճը»:

***

«ՆՅ» – Իրականութեան մէջ, Armtimes-ի հրապարակած գրութիւնը նոր ոչ մէկ տուեալ կը պարունակէ, հետեւաբար առնուազն զարմանալի է Լ. Տէր-Պետրոսեանի հիմնաւորումը։ Նշեալ հարթակի ստեղծումէն առաջ ալ ծանօթ էին թուարկուած ազերպայճանական պահանջները, որքան ալ անընդունելի ըլլան անոնք։ Այս առումով հետաքրքրական պիտի ըլլար գիտնալ թէ՝ ճշգրիտ ի՞նչն է, որ առաջին նախագահը մղած է նման եզրակացութեան յանգելու։   

Ինչ կը վերաբերի Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններու կարգաւորման գործընթացին մասին ենթադրութեամբ յառաջացած անոր մտավախութիւններուն՝ որքան ալ արդար ըլլան անոնք, հոս եւս զարմանալի է ցուցաբերուած հակազդեցութիւնը, յատկապէս Զիւրիխի օրինակին մէջբերումով։ Կարծէք՝ վերոյիշեալ հարթակէն Սերժ Սարգսեանի օրով ստորագրուած չըլլային Զիւրիխի այդ աղմկայարոյց, վիժեցուած արձանագրութիւնները։  

Յամենայն դէպս, թող ներուի մեզի ըսել որ՝ յստակ չեն Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի բացատրութիւնները, չըսելու համար՝ համոզիչ չեն։ 

Նաեւ՝ եթէ բոլո՛ր կողմերը բոլո՛ր հարցերու շուրջ նոյն դիրքորոշումները ունենային (առանց մոռնալու՝ պարտաւորութիւններու թելադրածները)՝ արդէն հարցը պիտի չվերաբերէր ընդդիմութիւն-իշխանութիւն քով-քովի բերելով երկրին փրկութեան մասին մտածելու։