«Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամը կը հաղորդէ.

«Միջնադարեան Հայաստանի ամէնէն նշանաւոր վանական համալիրներէն մէկը Ամարասն է։ Ըստ 5-րդ դարու պատմիչ Փաւստոս Բիւզանդի՝ Ամարասի Սուրբ Գրիգորիս եկեղեցին՝ 4-րդ դարու սկիզբին կառուցած է Գրիգոր Լուսաւորիչը, իսկ աւարտին հասցուցած է անոր թոռը՝ Գրիգորիս։ Անկարելի է պատկերացնել, թէ ինչպէս կրնայ Արցախի եւ Ուտիքի հայութեան հոգեւոր-մշակութային կեդրոններէն Ամարասը ըլլայ «աղուանական» մշակութային կառոյց, երբ նոյնիսկ Բուն Աղուանքի տարածքէն դուրս կը գտնուէր:

5-րդ դարու սկիզբին Մեսրոպ Մաշտոց այնտեղ հիմնած է Արցախի առաջին դպրոցը։ Ամարասը եղած է Արցախ-Ուտիք երկրամասի հոգեւոր եւ եպիսկոպոսանիստ կեդրոններէն մէկը։ Դարերու ընթացքին վանքը քանի մը անգամ աւերուած է օտար նուաճողներու կողմէ։

15-16-րդ դարերուն հոն գրուած եւ ընդօրինակուած են հայերէն բազմաթիւ ձեռագիր մատեաններ։ 

2023 Սեպտեմբերին Ամարասը բռնագրաւուեցաւ ազերպայճանական բանակին կողմէ»։