Վանայ լիճի Ախթամար կղզիի Սուրբ Խաչ հայկական եկեղեցին 84-րդն է Թուրքիոյ տարածքին գտնուող մշակութային կոթողներէն, որոնք արձանագրուած են ԻՒՆԷՍՔՕ-ի համաշխարահային մշակութային ժառանգութեան ցանկին մէջ:

Եկեղեցին կառուցուած է 915-921 թուականներուն Վասպուրականի Գագիկ Ա. Արծրունի թագաւորի հրահանգով՝ Սուրբ Խաչի մասունքը պահպանելու նպատակով: Մասունքը 7-րդ դարէն յետոյ բերուած է Վան, որ նախ Երուսաղէմ, ապա Պարսկաստան պահուած էր:

10-րդ դարուն կերտուած եկեղեցին միջնադարեան հայկական ճարտարապետութեան վառ օրինակներէն է: Նշանաւոր ճարտարապետ, նկարիչ և քանդակագործ Մանուէլի կառուցած Սուրբ Խաչ եկեղեցին յայտնի է իր բազմազան քանդակներով:

Եկեղեցին վերանորոգուած է 2005-ին եւ 2007-ին (բնականաբար՝ զբօսաշրջական նպատակով եւ ոչ թէ հայկական մշակոյթը պահպանելու մտահոգութեամբ), իսկ 2015 Ապրիլ 13-ին արձանագրուած է ԻՒՆԷՍՔՕ-ի համաշխարհային ժառանգութեան ցանկին մէջ:

Նշենք, որ ամէն տարի հոն պատարագ կը մատուցուի հայոց եկեղեցւոյ հինգ տաղաւար տօներէն մէկուն՝ «Սուրբ Խաչի»-ին (Խաչվերաց) նախորդող Կիրակի օրը, որ կը տօնուի Սեպտեմբեր 11-էն 17 ինկող օրերուն: Պատարագին ներկայ կը գտնուի Պոլսոյ Հայոց պատրիարքը:

Այս տարի Սուրբ Խաչի պատարագը պիտի մատուցուի Սեպտեմբեր 10-ին: