Ֆրան­սա­յի մէջ Հայաստանի նոր դես­պա­նի նշա­նակու­մը անակնկա­լի բե­րաւ շա­տերը, այնքան որ դես­պան Յաս­միկ Տոլ­մաջեան գնա­հատուած էր ֆրան­սա­ցի քա­ղաքա­կան գոր­ծիչնե­րու եւ հայ շրջա­նակ­նե­րու կող­մէ։ Ան կա­րեւոր դե­րակա­տարու­թիւն ու­նե­ցաւ Հա­յաս­տան-Ֆրան­սա միջ­պե­տական եւ ռազ­մա­վարա­կան յա­րաբե­րու­թիւննե­րու զար­գացման մէջ։ Եօթը տա­րինե­րու պաշ­տօ­նավա­րու­թիւ­նը բնորոշուե­ցաւ եր­կու եր­կիր­նե­րու մի­ջեւ սերտ գոր­ծակցու­թեամբ։ Ֆրան­սա­յի զօ­րակ­ցութիւ­նը էական էր Հա­յաս­տա­նի տկար դիր­քե­րը պաշտպա­նելու համար ազե­րի-թուրք-ռուս դա­շին­քի շա­հերուն դի­մաց, մի­ջազ­գա­յին ատեան­նե­րու մէջ, ինչ­պէս՝ ՄԱԿ-ի Անվտան­գութեան խոր­հուրդին, Մարդկա­յին իրա­ւանց եւրոպական ատեանին, Եւ­րո­պական քա­ղաքա­կան հա­մայնք­նե­րու վեհա­ժողովին, … նաեւ տնտե­սական օգ­նութիւնը, ռազ­մամթեր­քի վա­ճառքը, եւ­րո­պական դի­տոր­դա­կան առա­քե­լու­թեան գոր­ծարկու­մը հա­կառակ Ալիեւի եւ Ռու­սաստա­նի ընդդիմացման եւ դէ­պի Հա­յաս­տան զօ­րակ­ցութեան բազմաթիւ այ­ցե­լու­թիւնները՝ պե­տական, խորհրդա­րա­նա­կան, քա­ղաքա­պե­տական մակար­դակով։ Եւ դեռ մին­չեւ Եւ­րո­պա­յի խոր­հուրդի խորհրդա­րանա­կան վեհա­ժո­ղո­վէն Ազեր­պայճա­նի ար­տաք­սու­մն ու COP 29-ը պոյքոթի ենթարկելու Եւ­րո­պական խորհրդա­րա­նի կոչը։ Եր­կու պե­տու­թիւննե­րու բա­րե­կա­մու­թիւնն ու գոր­ծակցու­թիւնը ար­դիւնք է նաեւ Թաւ­շեայ յե­ղափո­խու­թեան, որուն ճիշդ նա­խօրեակին դես­պան նշա­նակուեցաւ Յաս­միկ Տոլ­մաջեան։ Ժա­մանա­կաշրջան մը ուր այդ յե­ղափո­խու­թիւնը Ռու­սաս­տա­նի կող­մէ ըն­կա­լուե­ցաւ նարնջա­գոյն յե­ղափո­խու­թիւն,– հա­կառակ Փա­շինեանի՝ այդ կարծիքը հերքող բազմաթիւ հա­ւաս­տումնե­րուն,– եւ որուն հե­տեւե­ցաւ 2020-ի 44-օրեայ պա­տերազ­մը, Ար­ցա­խի շրջա­փա­կու­մն ու ցեղային զտումը, ռուս ռազ­մա­վարա­կան դաշ­նա­կիցին մաս­նակցու­թեամբ, հո­վանա­ւորու­թեամբ։

Հա­յաս­տա­նի նա­խորդ դես­պաննե­րը սո­վետա­կան դպրո­ցի դի­ւանա­գէտ­ներ էին, իսկ Յաս­միկ Տոլ­մաջեան ան­կախ Հա­յաս­տա­նի նոր սե­րունդի դի­ւանա­գէտ է, որ ու­սումը կա­տարե­լագոր­ծած է Ֆրան­սա, եւ ուր նախ­քան դես­պան նշա­նակուիլը, եղած է Զուիցե­րիոյ մէջ Հա­յաս­տա­նի դես­պան։ Ֆրան­սա-Հա­յաս­տան պատ­մա­կան ու բա­րեկա­մական յա­րաբե­րու­թիւննե­րուն լա­ւատե­ղեակ, նախ­քան Ֆրան­սա դես­պան նշա­նակուիլը, Ժը­նեւի մէջ Շառլ Ազ­նա­ւու­րի հետ աշ­խա­տակ­ցած ըլ­լա­լով՝ քա­ղաքա­կան եւ արուես­տի մար­դոց հետ ծա­նօթա­նալու եւ անոնց հետ յարաբերելու կա­րեւոր փոր­ձա­ռու­թիւն ալ ձեռք ձգած է։

2018-ին, Հա­յաս­տա­նի պատ­մութեան ան­կիւնա­դար­ձա­յին շրջա­նին դես­պան նշա­նակուած Յաս­միկ Տոլ­մաջեա­նին կը վի­ճակէր գործել Հա­յաս­տան-Սփիւռք բարդ ու փո­թոր­կա­լից յա­րաբե­րու­թիւննե­րու դժուարին պայ­մաննե­րու մէջ։ Թէեւ դի­ւանա­գէտ էր, սա­կայն ստի­պուած էր Ֆրան­սա­յի հայ հա­մայ­քին հետ յարաբերելու, քանզի վեր­ջինս կա­րեւոր միջ­նորդ է Ֆրան­սա­յի քա­ղաքա­կան շրջա­նակ­նե­րու հետ ու­ղղակի կա­պեր հաս­տա­տելու։ Սա­կայն, հայ հա­մայնքը ներ­կա­յաց­նող կա­րեւո­րագոյն կա­ռոյցնե­րէն մի քա­նին Հա­յաս­տա­նի կա­ռավա­րու­թեան հան­դէպ թշնա­մական վե­րաբե­րում ու­նենալով՝ դես­պա­նու­հիին հա­մար կը ստեղ­ծէին դի­ւանա­գիտա­կան աշ­խա­տան­քը խոչընդո­տող մթնո­լորտ, ինչպէս վար­չա­պետ Փա­շինեանի Փա­րիզ այ­ցին առթիւ բողոքի ցոյ­ցեր ու վար­չա­պետի ինքնա­շար­ժի շա­րասիւ­նին վրայ լո­լիկի, հաւ­կիթի ար­ձա­կում։ Մա­նու­շեանի պան­թէոնա­կան­ցման օրը տրուած ընթրի­քին՝ նա­խագահ Մաքրո­նի միջ­նորդու­թեան ընթացքին ան­տե­ղի վի­րաւո­րական խօ­սակ­ցութիւն… նոյնպէս, CCAF-ի ընթրի­քի նա­խօրեակին՝ Սփիւռքի գլխա­ւոր յանձնա­կատա­րին հան­դէպ ան­յարգա­լի վե­րաբե­րում։

Այս բո­լորով հան­դերձ, դես­պա­նու­հի Տոլ­մաջեան ֆրան­սա­հայ հա­մայնքի հետ շփումնե­րը բազ­մա­ցուց, իր ներ­կա­յու­թեամբ պա­տուեց գե­ղարուես­տա­կան երե­կոյթներ, յա­ճախ զա­նոնք հո­վանա­ւորե­լով։ Հե­ռու մնաց ներ­հա­մայնքա­յին բա­խումնե­րէ։ Իր պաշ­տօ­նավա­րու­թեան շրջանին Հա­յաս­տան ձեռք բե­րաւ նոր դես­պա­նատուն մը, որ գոր­ծունէու­թիւն ծա­ւալե­լու առիթ­ներ պի­տի ստեղ­ծէ։ Կը մնայ մաղ­թել որ զինք փո­խարի­նողը շա­րու­նա­կէ տի­կին Տոլ­մաջեա­նի աշ­խա­տան­քը, մաս­նա­ւորա­պէս զարկ տա­լով Ֆրան­սա-Հա­յաս­տան տնտե­սական յա­րաբե­րու­թիւննե­րուն, որոնք կը մնան եր­կու բա­րեկամ եր­կիր­ներու յա­րաբե­րու­թիւննե­րուն ամէ­նէն թոյլ կէ­տը եւ որուն յա­ջողու­թեան գրա­ւական­նե­րէն կա­րեւո­րագոյ­նը՝ ֆրան­սա­հայ հա­մայնքի կա­ռոյցնե­րու միաս­նա­կան, հաշտ հա­մագոր­ծակցու­թիւնն է, ինչպէս նաեւ Հա­յաս­տա­նի հետ գործ­նա­կան ռազ­մա­վարու­թեան մշա­կու­մը, կու­սակցա­կան, դա­ւանա­կան, հա­տուա­ծական, անձնա­կան շա­հերը մէկ­դի դրած։

Ժ.Չ. ■