Նախագահ Արայիկ Յարութիւնեան Օգոստոս 6-ի հարցազրոյցի ընթացքին, ի միջի այլոց, յայտարարած է.

“2020-ի պատերազմը, ցաւօք, այլ իրականութիւն էր, քանի որ Ադրբեջանի հետ միասին դրան մասնակցում էին Թուրքիան եւ հազարաւոր վարձկաններ, օժանդակում՝ մի շարք այլ պետութիւններ՝ արհեստագիտութիւններով եւ այլն, իսկ Արցախը, ի հարկէ Հայաստանի հետ միասին էր, բայց հիմնական այդ ծանրութիւնը կրողն էր։ Այդ պատճառով էր, որ ստորագրուեց 2020 Նոյեմբեր 9-ի եռակողմ յայտարարութիւնը:

Սկզբնական փուլին այն չընկալուեց հասարակութեան կողմից, բայց պատերազմի արդիւնքներից ելնելով, մեզ համար ընդունելի յայտարարութիւն էր: Այն մեզ յուսադրում էր, որ ունենալով երաշխիքներ, որ առկայ են՝ տարածք Լեռնային Ղարաբաղ ձեւակերպմամբ, շփման գիծ, անխափան կապ Հայաստանի Հանրապետութեան հետ, որոնք յենման կէտն էին, որ պէտք է ապահովէր հետագայ մեր պայքարը ինքնորոշման իրաւունքի առումով։ Ի՞նչ փոխուեց։ Սկզբնական փուլին, ի հարկէ, մենք վստահեցինք՝ մանաւանդ, որ դրա տակ կային Ռուսաստանի, Հայաստանի վարչապետի, Ադրբեջանի նախագահի ստորագրութիւնները: Սկսեցինք աշխուժօրէն վերականգնել պատերազմի պատճառած վնասները, զարգացնել տնտեսութիւնը: Վերադարձաւ մեր հայրենակիցների մեծ մասը: Իրենց ապագան Արցախի հետ կապում էին նաեւ բռնի տեղահանուած մեր հայրենակիցները”,– մանրամասնած է Արցախի նախագահը, յիշեցնելով՝ Հայաստանի վարչապետի, Ազերպայճանի ու Ռուսաստանի նախագահներուն միջեւ բազմաթիւ հանդիպումներու ընթացքին յայտարարութիւնները, որոնք սկզբնական փուլին, կարծէք, թէ ցոյց կու տային, որ ամէն ջանք կը թափուէր, որպէսզի իրականանային այն կէտերը, որոնք ամրագրուած էին կամ այն երաշխիքները, որոնք տրուած էին։

Ըստ նախագահ Յարութիւնեանի՝ իրավիճակը փոխուեցաւ ռուս-ուքրաինական պատերազմէն ետք: “Ադրբեջանը, օգտուելով Ռուսաստանի վիճակից, փորձում էր ստիպել մեզ, այսպէս ասած, հրաժարուել այդ յայտարարութեան կէտերի՝ մեզ տրուած իրաւունքներից, եւ երկխօսութիւն սկսել իր առաջարկած օրակարգով։ Դրանից յետոյ մեր կողմից բազմաթիւ խնդրանքներ, նամակներ են յղուել առաջին հերթին Ռուսաստանի ղեկավարին, Հայաստանի վարչապետին, միջազգային բոլոր դերակատարներին եւ այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում, մենք դրա մասին զգուշացրել ենք մէկ տարի առաջ։ Մենք խօսում էինք, որ Ադրբեջանը սկսել է ցեղասպան քաղաքականութիւն”,– ըսած է նախագահը, ընդգծելով, որ Ազերպայճան կ՚ուզէ հրաժարիլ եռակողմ յայտարարութենէն եւ շարունակել պատերազմը։

“Սա արդէն պատերազմ է, պատերազմի շարունակութիւնը պաշարման միջոցով, ապա դրա հետեւանքով Արցախը դարձնելով մեծ համակենտրոնացման ճամբար՝ իրականացնելով ցեղասպանութիւն”,– ըսած է Յարութիւնեան:

Ան մէջբերած է Պրիւսէլի մէջ Ազերպայճանի նախագահի կատարած յայտարարութիւնը՝ ՕԹԱՆ-ի Ընդհանուր քարտուղարին հետ հանդիպումին՝ թէ «Զանգեզուրի միջանցքը պէտք է աշխատի Բերձորի միջանցքի տրամաբանութեամբ»։

“Առաջին փուլին դրա վրայ ուշադրութիւն չդարձրեցինք: Մենք մտածում էինք, որ յայտարարութիւն է՝ ճնշում գործադրելու Հայաստանի իշխանութիւնների վրայ՝ ստանալով առաւելագոյնը եռակողմ յայտարարութեան 9-րդ կէտից, որ վերաբերում է տարածաշրջանային հաղորդակցութիւնների բացման, մանաւանդ որ նշուած էր Նախիջևանի եւ Ադրբեջանի հետ կապի մասին։ Բայց Ադրբեջանը հետագայ իր վարքագծով, վարած քաղաքականութեամբ ընդգծում էր դրա կարեւորութիւնը։ Կարող եմ նաեւ այսօր յայտարարել, որ Ադրբեջանը շարունակում է իր ճնշումները՝ առաւելագոյնը կորզելու։ Մենք պէտք է յստակացնենք, որ Ադրբեջանը Լեռնային Ղարաբաղի Հայերին ինչ-որ տեղ նաեւ պատանդի կարգավիճակով պահելու ցանկութիւն ունի, զուգահեռ իրականացնելով ցեղասպանութիւն եւ ճնշում գործադրելով Հայաստանի իշխանութիւնների եւ միջազգային դերակատարների վրայ՝ Զանգեզուրի ճանապարհի առաւել արտօնեալ տարբերակ ունենալու համար”,– մանրամասնած է նախագահը։