Օգոստոս 31-ին, վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի մամլոյ ասուլիսին յատկապէս արծարծուած են հետեւեալ նիւթերը։
Անդրադառնալով ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խումբի վերաբերեալ հարցումին, թէ Ազերպայճանի նախագահը կը պահանջէ անոր լուծումը, վարչապետը նշած է, թէ ընդհանրապէս խաղաղութեան շրջածիրին մէջ կարելի է նման որոշում կայացնել:
“Խաղաղութիւնը երբ որ կայացած փաստ է, այդ ձեւաչափի գոյութիւնը, կարծում եմ, կարող է հարցեր առաջացնել: Խնդիրն այստեղ ժամկէտի մասին է, որովհետեւ իմ տրամաբանութեամբ՝ ընդհանրապէս պէտք չի կառքը ձիուց առաջ դնել եւ հարց է, թէ արդեօք արդիւնաւէտ ու ճի՞շդ ճանապարհ է հիմա այդ թեման դարձնել քննարկման առարկայ, որովհետեւ կան հարցեր, որոնց պատասխանները մենք էլ պէտք է ստանանք”,– ըսած է ան:
“Ինչպէ՞ս էք պատկերացնում, որ օրինակ, տարածաշրջանային հաղորդակցութիւնների հարցում որպէս միջնորդ հանդէս գայ մի երկիր, որը Հայաստանին մեղադրում է այդ թեման սաբոտաժի ենթարկելու մէջ: Նման յայտարարութիւն անողն իրեն դուրս է դնում բոլոր հնարաւոր միջնորդութիւններից”,– շեշտած է Փաշինեան ակնարկելով Ռուսաստանին ու աւելցուցած.
“Մենք ուզում ենք, որ հաղորդակցութեան ճամբաները բացուեն, մենք բացառում ենք միջանցքային տրամաբանութիւնը: Այստեղ էլ պիտի հասկանանք, որ տարբեր հանգամանքներում միջանցք ասելով տարբեր բան են հասկանում, դրա համար «Խաղաղութեան խաչմերուկ»-ում մենք սկզբունքները նշել ենք”:
“Խաղաղութեան համաձայնագրի նախագծում կայ 17 յօդուած: 13-ը, ներառեալ՝ նախաբանը, լիարժէք համաձայնեցուած են: Եւս 3 յօդուածի բառապաշարի մեծ մասը համաձայնեցուած է: Երեւանի առաջարկն է՝ վերցնել համաձայնեցուած յօդուածներն ու ձեւակերպումները ու ստորագրել այն որպէս խաղաղութեան պայմանագիր եւ շարունակել քննարկել չհամաձայնեցուած ձեւակերպումները: Առաջարկը ներկայացուել է Բաքուին Օգոստոս 30-ին”:
Արցախի բնակչութեան վերադարձի հարցին անդրադառնալով վարչապետը «անիրատես եւ Հայաստանի պետական շահերուն հակասող»կը համարէ Արցախի հայութեան՝ իրենց հայրենիք վերադառնալու շուրջ արցախցի խումբ մը հայրենակիցներու, նախկին պաշտօնեաներու կողմէ հնչող ձեւակերպումները եւ անոնց բովանդակութիւնը։
Ազերպայճան կը փորձէ Հայաստանը մեղադրել սպառազինուելուն մէջ՝ քօղարկելով իր սպառազինութեան հարցը:
“Մեզ քննադատում են նրա համար, որ մենք, օրինակ, Ֆրանսիայի կամ Հնդկաստանի հետ ունենք ռազմատեխնիկական համագործակցութիւն: Ադրբեջանում խօսում են, թէ արտատարածաշրջանային երկրները զինում են Հայաստանին՝ նկատի ունենալով, օրինակ, Ֆրանսիային: Բայց ակնյայտ է, հրապարակային է, որ Ադրբեջանը, օրինակ, զէնք է ձեռք բերում Իտալիայից: Ֆրանսիայի կողքի երկիրն է, ինչո՞ւ Ադրբեջանը կարող է զէնք ձեռք բերել Իտալիայից, Հայաստանը չի կարող զէնք ձեռք բերել Ֆրանսիայից: Ադրբեջանը զէնք է ձեռք բերում, օրինակ, Պակիստանից: Ինչո՞ւ Ադրբեջանը կարող է զէնք ձեռք բերել Պակիստանից, Հայաստանը չի կարող զէնք ձեռք բերել Հնդկաստանից: Ասում են՝ ԵՄ-ն, Արեւմուտքը զինում է Հայաստանին. Ադրբեջանը զէնք է ձեռք բերում Սլովակիայից, Սերբիայից, Բուլղարիայից: ԵՄ-ի առնուազն 3 անդամ երկրներ ռազմատեխնիկական համագործակցութիւն ունեն Ադրբեջանի հետ: Ադրբեջանը ահռելի մեծ ծաւալի զէնք է ձեռք բերում Իսրայէլից”,– ըսած է Փաշինեան ու աւելցուցած.
“Ասում ենք՝ մտահոգութի՞ւն ունէք, մենք էլ ունենք, եկէք սպառազինութիւնների փոխադարձ վերահսկման եւ կրճատման գործիքակազմեր ձեւաւորենք: Այդ առաջարկը հնչել է հրապարակային եւ ուժի մէջ է”:
“Հայաստանի Հանրապետութեան 29․743 քառակուսի կմ. տարածքը կառավարութեան համար ընդհանրապէս սակարկութեան ենթակայ չէ, բայց միւս կողմից Երեւանը խնդիր չի դնում ռազմական ճանապարհով վերականգնել ինքնիշխանութիւնը Ադրբեջանի կողմից բռնագրաւուած տարածքների նկատմամբ”,– նշած է Փաշինեան, անդրադառնալով Ազերպայճանի կողմէ Հայաստանի աւելի քան 200 քառակուսի քիլոմեթր տարածքը բռնագրաւելու հարցին, շեշտելով հետեւեալը.
“Մենք այսօր, վաղը կամ միւս օրը ընդհանրապէս խնդիր չենք դնում ռազմական ճանապարհով այդ տարածքների նկատմամբ մեր ինքնիշխանութիւնը վերականգնել։ Ինչո՞ւ, որովհետեւ համարում ենք, որ այն պայմանաւորուածութիւնները եւ այն սկզբունքները, որոնք արդէն որդեգրուած են, հնարաւորութիւն են տալիս, որ մենք խաղաղ, բանակցային եղանակով, այդ թւում՝ սահմանազատման գործընթացում բացառապէս խաղաղ ճանապարհով, բանակցային ճանապարհով լուծենք հարցը”։
Հարցումին թէ՝ Հայաստան կը մասնակցի՞ Ազերպայճանի մէջ կայանալիք COP29-ին, Նիկոլ Փաշինեան պատասխանած է. “Մենք չունենք որոշում, ընդհանուր իրադրութիւնը, պրոցէսները այդ որոշման վրայ չեն կարող չազդել”:
Անդրադառնալով Ազերպայճանի հետ բանակցութիւններ վարելու ձեւաչափին վարչապետը ըսած է.
“Մեր բոլոր միջազգային գործընկերների աջակցութիւնը խաղաղութեան գործընթացում բարձր ենք գնահատում: Տեւական ժամանակ Ադրբեջանի հետ աշխատանքը տեղի է ունենում երկկողմ ձեւաչափով, ընդ որում, կարող ենք ասել, որ այդ ձեւաչափը այս ընթացքում որոշակի արդիւնք է տուել՝ սկսած նախորդ տարուայ Դեկտեմբերի յայտարարութիւնից մինչեւ սոյն թուականի Ապրիլի 19-ի յայտարարութիւնը, երէկ էլ (Օգոստոս 30-ին) սահմանազատման յանձնաժողովների համատեղ կանոնակարգը ստորագրուեց:
Ես այս մասին ասել եմ նաեւ Ռուսաստանի նախագահին մեր վերջին հեռախօսազրոյցի թնթացքին: Միւս կողմից, չեմ կարող ասել, թէ բացառում եմ այլ ձեւաչափով աշխատանքը”:
Վարչապետը անդրադառնալով Հայաստանի սահմանադրութիւնը փոխելու Ազերպայճանի պահանջին նշած է.
“Ի տարբերություն Հայաստանի սահմանադրութեան՝ Ադրբեջանի սահմանադրութիւնը պարունակում է տարածքային պահանջներ Հայաստանի նկատմամբ, սակայն հայկական կողմը այս փուլին Ադրբեջանի սահմանադրութիւնը փոխելու պահանջ չի դնում, քանի որ խաղաղութեան պայմանագրի նախագծի՝ արդէն իսկ համաձայնեցուած յօդուածները այդ հարցը ամբողջութեամբ լուծում են: Խաղաղութեան պայմանագրի նախագծի մէջ կայ համաձայնեցուած դրոյթ, որ կողմերից որեւէ մէկը չի կարող յղում անել իր ներքին օրէնսդրութեանը՝ այդ պայմանագրի դրոյթները չկատարելու համար:
Հիմա մենք տեսնում ենք, որ Ադրբեջանի սահմանադրութեան մէջ կան տարածքային պահանջներ Հայաստանի նկատմամբ: Ընդ որում՝ կայ ձեւակերպում, որ Ադրբեջանի տարածքը 108 հազար քառ. կմ. է եւ Հայաստանի ու Վրաստանի հետ սահմանային հարցերը լուծելուց յետոյ կը դառնայ 141 հազար քառ. կմ.: Սա նշանակում է, որ այս տրամաբանութեամբ այսօրուայ Ադրբեջանի սահմանադրութեան մէջ արձանագրուած է եւս 45-46 հազար քառ. կմ.-ի նկատմամբ տարածքային յաւակնութիւն: Դա մեզ չի՞ անհանգստացնում. ի հարկէ, անհանգստացնում է, դա ի հարկէ խնդիր է: Մենք այդ խնդրին ո՞նց ենք արձագանգում, ասում ենք՝ թող Ադրբեջան իր սահմանադրութիւնը փոխի՞. ոչ, մենք ասում ենք, որ կայ խաղաղութեան պայմանագրի արդէն իսկ համաձայնեցուած յօդուած, որը ստորագրելու պարագայում այդ հարցը կարգաւորւում է: Սա արձանագրւում է, մնացածը պատմութիւն է, պատմութիւնը չես կարող ջնջել, դրա անհրաժեշտութիւնն էլ չկայ”:
Փաշինեան նշած է, թէ կառավարութիւնը Ազերպայճանի մէջ ապօրինաբար բանտարկուած հայ գերիներու, պատանդներու եւ այլ անձանց վերադարձի ուղղութեամբ ամէնօրեայ աշխատանք կը տանի:
Ան ընդգծած է, թէ Հայաստանի, Ռուսաստանի եւ Ազերպայճանի միջեւ եռակողմ յայտարարութեան կարեւորագոյն դրոյթներէն մէկը գերիներու վերադարձին կը վերաբերի եւ իրեն համար ցաւալի է, որ Ռուսաստանի գործընկերները եռակողմ յայտարարութեան մասին երբ կը խօսին՝ կը շրջանցեն գերիներու հարցը:
“Ես հասկանում եմ, որ այդ աշխատանքը չի երեւում, եւ դա այդ աշխատանքի առանձնայատկութիւնն է”,– ըսած է Փաշինեան:
“44-օրեայ պատերազմին բազմաթիւ տեղերում մեր զինուորականները, հետախուզութիւնը տեսել են թուրքական դրօշներ, թուրքական զինծառայողներ, Թուրքիայի յատուկ ջոկատայիններ, բարձրաստիճան սպաներ։ 44-օրեայ պատերազմին նախորդել են Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի միջեւ լայնածաւալ զօրավարժութիւնները եւ պատերազմի ողջ ընթացքում Թուրքիային պատկանող F-16 օդանաւերը եւ անօդաչուները եղել են օդում, սպասարկուել են թրքական անձնակազմի կողմից”,– ըսած է Փաշինեան՝ աւելցնելով, թէ յատկապէս հիմա պիտի չուզէր այդ մասին խօսիլ, քանի որ այժմ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու կարգաւորման աշխատանքները նոյնիսկ եթէ դանդաղ կ՚ընթանան, որոշ դրական աշխուժութիւն նկատելի է։
Վարչապետը անդրադառնալով Ռուբէն Վարդանեանի պարագային, ըսած է.
“Այստեղ էլ շատ կարեւոր հարցեր կան, իսկ ի՞նչ տեղի ունեցաւ, ինչպէ՞ս ստացուեց, որ Ռուսաստանի քաղաքացիութիւն ունեցող Ռուբէն Վարդանեանը հրաժարուեց, ո՞վ նրան խորհուրդ տուեց, կամ յանձնարարեց անել այդ քայլը, ո՞վ նրան ուղարկեց, այդ իմաստով, գործուղեց Հայաստան, ո՞վ նրան գործուղեց ԼՂ, ի՞նչ նպատակով, ի՞նչ երաշխիքներով, ի՞նչ հաւաստիացումներով, ի՞նչ խոստումներով:
Եւ ո՞վ վերջում ասաց՝ գիտէ՞ք ինչ, մենք այդքան էլ լաւ չենք ճանաչում՝ ինքը ով է, որովհետեւ ինքն այլ երկրի քաղաքացի է: Այս հարցերին մենք ուզո՞ւմ ենք պատասխան ունենալ, թէ՞ չենք ուզում”:
Ըստ Փաշինեանի՝ «դա իրօք լուրջ խնդիր է, որով պէտք է զբաղուեն եւ զբաղւում են»:
© 2023 Բոլոր իրաւունքները վերապահուած են։
