Մարտ 15-ին, Հայաստանի եւ Արցախի Հանրապետութիւններու խորհըրդարաններու կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարզանքի (ԿԳՄՄ) յանձնաժողովներու միացեալ նիստին, ներկայացուած են կրթութեան ռազմավարութեան ծրագրերը, տեղեկատուական արհեստագիտութեանց բնագաւառը եւ մշակութային ժառանգութեան պահանութեան հիմնախնդիրները։ Արցախի ԿԳՄՄ-ի փոխնախարար Լեռնիկ Յովհաննիսեան անդրադարձած է Արցախի Հանրապետութեան մշակութային ժառանգութեան կորուստներուն, ընդգծելով, թէ այսօր մեծ վտանգի տակ կը գտնուի նաեւ Արցախի ոչ-նիւթական մշակութային ժառանգութիւնը։
“44-օրեայ պատերազմից յետոյ Արցախի Հանրապետութեան՝ հակառակորդի կողմից բռնագրաւուած տարածքներում, Ադրբեջանը վերսկսեց իր նախկին մշակութային ցեղասպանութեան քաղաքականութիւնը, որն ուղղուած է հայ ինքնութեան պատկանող բոլոր տեսակի նիւթական եւ ոչ-նիւթական մշակութային ժառանգութեան ոչնչացմանը կամ իւրացմանը։
Սա նոր քաղաքականութիւն չէ, բայց ձեւերը փոխուել են. այսօր, օրինակ, նիւթական մշակութային ժառանգութեան ոլորտում կատարւում է հայկական յուշարձանների աղուանացման կամ ուղղափառացման քաղաքականութիւն, որը յատկապէս կիրառւում է Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ, կամ Սուրբ Յովհաննէս Մկրտիչ-Կանաչ ժամ եկեղեցիների նկատմամբ՝ դրանք ներկայացնելով որպէս ուղղափառ եկեղեցիներ, որը պակաս վտանգաւոր չէ։
Այսօր Արցախի Հանրապետութեան շուրջ 38 հազար քաղաքացիներ զրկուած են իրենց պատմական բնակավայրերում իրենց մշակութային իրաւունքն իրացնելուց, որն արտայայտւում էր աւանդութիւնների, սովորութիւնների, ծէսերի տեսքով։ Այսօր վտանգի տակ է Արցախի բարբառի հադրութեան ենթաբարբառը, որովհետեւ պատմական Դիզակ աշխարհն ամբողջութեամբ գտնւում է թշնամու հսկողութեան տակ եւ այդ ենթաբարբառին վտանգ է սպառնում. շատ լաւ կը լինէր, որ այդ մարդիկ վերադառնային իրենց պատմական հայրենիքը եւ իրենց մշակութային իրաւունքն իրացնէին։
Արցախի մշակութային չորս տարածքներից երկուսը բռնագրաւուել են թշնամու կողմից. դրանք են՝ Հադրութի շրջանի Մեծ Թաղեր գիւղն իր աւանդական արհեստներով, սովորութիւններով, եւ Շուշի քաղաքը, որը Գիւմրիի հետ, Արեւելեան Հայաստանի այն քաղաքներից է, որոնք պահպանել են իրենք քաղաքային ճարտարապետութեան երանգը։
Ընդհանուր առմամբ, 4280-ից աւելի յուշարձաններ, 1500 պահպանական գօտիներ են վկայագրուել Արցախում, իսկ Ադրբեջանի կողմից բռնագրաւուած տարածքներում մնացել են շուրջ 2000 յուշարձաններ՝ նաեւ ոչ-քրիստոնէական, իսկ զուտ քրիստոնէականների թիւը՝ 1482 է”,– նշած է Արցախի փոխնախարարը, աւելցնելով թէ՝ այս բոլորի պաշտպանութեան խնդիրը բաձրաձայնելու ուղղութեամբ աշխատանք կը տարուի։
“Իբրեւ պայքարի գործիք մտադիր ենք կիրառելու նաեւ Եւրոպական խորհրդարանի՝ օրերս ընդունած «Լեռնային Ղարաբաղի հայկական պատմամշակութեան ժառանգութեան ոչնչացման մասին» բանաձեւը, որտեղ գործածուել է «հայատեացութիւն» եզրը եւ որ դատապարտւում է Ադրբեջանի վանդալիզմը”,– եզրափակած է Լ. Յովհաննիսեան։
