Մարտ 4-ին Հա­յաս­տա­ն տօ­նեց Դի­ւանա­գէտի օրը։ Այս առ­թիւ Ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խարա­րու­թեան աշ­խա­տակից­նե­րուն առ­ջեւ Նի­կոլ Փա­շինեան խօսք առ­նե­լով յայ­տա­րարած է. «ան­զէն աչ­քով էլ նկա­տելի է, որ նա­խոր­դող շրջա­նը շատ աշխուժ դի­ւանա­գիտա­կան տա­րի է եղել։ Մենք հաս­տա­տում ենք նոր յա­րաբե­րու­թիւններ, որոնք նախ­կի­նում չենք ու­նե­ցել, մենք զար­գացնում եւ ճշգրտում ենք մեր նախ­կի­նում ու­նե­ցած յա­րաբե­րութիւննե­րը, եւ սա պէտք է դի­տար­կել հա­ւասա­րակշռուած՝ ար­տա­քին քա­ղաքա­կանու­թեան հա­մածիրում։ Այդ հա­ւա­սա­րակշռումի առանցքա­յին պատ­ճա­ռը Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պետու­թեան հա­ւասա­րակ­շիռ վի­ճակը պա­հելու նպա­տակն ու­նի»։

Այս դի­տար­կումը որ­քան ալ ճիշդ ըլ­լայ, այ­սօր Հա­յաս­տա­նի առ­ջեւ,– եւ ոչ միայն Հա­յաս­տա­նի, այլեւ ընդհան­րա­պէս երկրա­գունդի բո­լոր պե­տու­թիւննե­րուն,– մի­ջազ­գա­յին յա­րաբե­րու­թիւննե­րու մէջ հա­ւասա­րակշռու­թիւն վե­րագտնե­լու խնդիր դրու­ած է, աշ­խարհի հզօ­րագոյն երկրին՝ ԱՄՆ-ու այդ յա­րաբե­րու­թիւննե­րուն մէջ խա­ղի օրէն­քը փո­խելուն պատ­ճա­ռով։ Բնա­կանա­բար, բո­լոր պե­տու­թիւննե­րը իրարու հան­դէպ վե­րադիր­քա­ւորուե­լու, իրենց յա­րաբե­րու­թիւննե­րը վե­րադա­սաւո­րե­լու հար­կադրան­քին առ­ջեւ կը գտնուին։ Եւ զար­մա­նալիօրէն այդ հար­կադրան­քը յատ­կա­պէս կը հա­րուա­ծէ նախ եւ առաջ ԱՄ­Ն-ու դաշ­նա­կից­նե­րը՝ Եւ­րո­պան, Ուքրաինան, Ճա­փոնը, Հա­րաւա­յին Գո­րէան… եւ վեր­ջա­պէս՝ Հա­յաս­տա­նը, որ ԱՄ­Ն-ու հետ ռազ­մա­վարա­կան գոր­ծընկե­րու­թեան դա­շինք կնքեց Պայ­տը­նի իշ­խա­նու­թեան շրջա­նի աւար­տին։

Ֆրան­սա եւ Եւ­րո­պա որոնք ԱՄ­Ն-ու կող­քին Հա­յաս­տա­նի անվտան­գութեան հա­ւասա­րակշռու­թեան հա­ւասա­րու­մին մէջ կա­րեւոր յե­նարան կը հան­դի­սա­նան, անոնք եւս տագ­նա­պի մէջ են։ ԱՄ­Ն-ու կող­մէ առեւտրա­յին տուրքեր, հո­ղային պա­հանջներ, ՕԹԱՆ-ի դաշ­նակցա­յին պաշ­տպանա­կան պար­տա­ւորու­թե­նէ հրա­ժարում, դաշ­նա­կից պե­տու­թիւննե­րու ներ­քին գոր­ծե­րուն մի­ջամ­տում, Ուքրաինա­յի ռազ­մա­կան օժան­դա­կու­թեան զլա­ցում, դաշ­նա­կից պե­տու­թիւննե­րու ղե­կավար­ներու բռնա­պետ հռչա­կում, փո­խարէ­նը՝ Ուքրաինա­յի վրայ Ռուսաստանի յար­ձա­կման ար­դա­րացում…։

Նա­խագահ Թրամփ իր իսկ ձեռ­քով կը քան­դէ արեւմտեան պե­տու­թիւննե­րու մի­ջեւ երկրորդ հա­մաշ­խարհա­յին պա­տերազ­մէն ետք ԱՄ­Ն-ու ստեղ­ծած կա­րեւո­րագոյն ռազ­մա­կան դա­շին­քը, որու անդամնե­րը սի­րայօ­ժար մաս կը կազ­մէին անոր, առանց որե­ւէ գե­րագոյն ու­ժի կողմէ պար­տադրան­քի։

ԱՄՆ-ու նա­խագա­հը ժխտե­լով մի­ջազ­գա­յին օրէն­քի գե­րակա­յու­թիւնը, արեւմտեան ժո­ղովրդա­վար պե­տու­թիւն­նե­րու հա­մակե­ցու­թիւնը, ՕԹԱՆ-ը ան­գործու­թեան մատ­նե­լով, կը հո­վանա­ւորէ բռնա­տիրա­կան վար­չա­կար­գե­րը։

Նա­խագահ Թրամ­փի՝ մի­ջազ­գա­յին յա­րաբե­րու­թիւննե­րը շու­կա­յական մտայ­նութեամբ յանձանձման մէջ միակ բա­ցառու­թիւնը կը կազ­մէ Իս­րա­յէլը, որու հետ դաշ­նակցա­յին յա­րաբե­րու­թիւննե­րը աւե­լի զօ­րացու­ցած է, ինչ որ ցոյց կու տայ անոր ան­կա­յուն, խտրա­կան, քմա­հաճ քա­ղաքա­կան խա­ղը։

Բնա­կանա­բար, ժա­մանա­կի ըն­թացքին, այս բո­լորը մեծ հա­ւանա­կանու­թեամբ աւար­տին ի վնաս ԱՄ­Ն-ու բար­գա­ւաճման ու հզօ­րու­թեան։ Ու Եւրո­պական պե­տու­թիւննե­րու հա­կազ­դե­ցու­թիւննե­րը այդ ցոյց կու­ տան՝ ԱՄ­Ն-ու մե­կու­սա­ցու­մը։ Տա­րինե­րէ ի վեր Ֆրան­սա կը պա­հան­ջէր եւ­րո­պական բա­նակի մը ստեղ­ծումը, սա­կայն ան կը բախէր Գեր­մա­նիոյ եւ Արե­ւելեան Եւ­րո­պայի եր­կիրնե­րու ընդդի­մու­թեան, որոնք կառ­չած էին ԱՄ­Ն-ու պաշտպա­նական հո­վանո­ցին։ Բայց երբ ԱՄՆ որո­շեց առանձին վարել բանա­կցու­թիւններ Ռու­սաստանի հետ՝  Ուքրաինա­յի պա­տերազ­մին զի­նադա­դար հաս­տա­տելու նպա­տակով, Եւ­րո­պական եր­կիրնե­րը հապ­ճեպ փու­թա­ցին Փա­րիզ, ըն­դա­ռաջե­լով Ֆրան­սա­յի նա­խագա­հի հրա­ւէրին, Էլի­զէեան պա­լատին մէջ Եւ­րո­պայի ինքնա­պաշտպա­նու­թեան ժո­ղով գու­մա­րելու։ Նոյնը ըրաւ Անգլիոյ վար­չա­պետը, ԱՄ­Ն-ու նա­խագա­հին հետ ապար­դիւն տե­սակ­ցութե­նէ մը ետք։

Մի­ջազ­­գա­­­յին յա­­րաբե­­րու­­թիւննե­­րու մէջ նոր խա­­ղի օրէն­­քը բնա­­կանա­­բար Հա­­յաս­­տա­­­նի դի­­ւանա­­գիտու­­թիւնը կը ստի­պէ հա­ւասա­րակշռու­թիւն գտնե­լու աշ­խա­տան­ք տանելու։ 2020-ի պա­տերազ­մէն ետք, Ռու­սաստանի դաշ­նակցա­յին պաշտպա­նական հա­մակար­գի ան­գործու­թեան դի­մաց, ԱՄ­Ն-ու հետ ռազ­մա­վարա­կան գոր­ծընկե­րու­թիւ­նը Հա­յաս­տանի անվտան­գութիւ­նը հա­ւասա­րակշռե­լու ազ­դե­ցիկ ուժ էր։ Սա­կայն, այ­սօր ստի­պուած է վե­րանա­յելու իր հա­շուարկները։

Ժ.Չ. ■