Նախագահը Արցախը յայտարարած է աղէտի գօտի

Յուլիս 24-ի երեկոյեան տեղի ունեցած է Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Արայիկ Յարութիւնեանի մամլոյ հրատապ ասուլիսը՝ միջազգային եւ սփիւռքի շուրջ 100 լրագրողներու համար՝ 35 երկիրներէ։

Նախագահը իր բացման խօսքին մէջ մասնաւորապէս նշած է.

«Ես ծանօթագրական խօսքս կը բաժանեմ երեք հիմնական մասի՝ Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) շրջափակում, Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ հակամարտութիւն եւ միջազգային հանրութիւնից ակնկալիքներ:

225-օրեայ շրջափակում ու 40-օրեայ պաշարում

Արդէն ներկայացուել է Արցախի շրջափակման նախապատմութիւնը: Յստակ է, որ Ադրբեջանը, միջազգային անպատժելիութեան պայմաններում, շարունակաբար խստացնում է Արցախի ժողովրդի դէմ իրականացուող բռնաճնշումները՝ ցեղային զտման անթաքոյց նպատակով եւ ցեղային ատելութեան ու խտրականութեան քաղաքականութեան հիմքով:

(…) Ադրբեջանը ոչ միայն անտեսել է դատարանների որոշումներն ու միջազգային հանրութեան պահանջները, այլեւ՝ գնալով ընդլայնել եւ խորացրել է շրջափակումն ու ռազմական սպառնալիքները:

– Շրջափակման նպատակները. Արցախի շրջափակման միջոցով Ադրբեջանը հետապնդում է մի շարք նպատակներ, այդ թւում՝

• Երկարաժամկէտ. Ձերբազատուել Արցախի ժողովրդից՝ իրականացնելով Արցախի ամբողջական ցեղային զտում եւ ուժի միջոցով փակելով հակամարտութեան էջը.

• Միջնաժամկէտ. Բռնի կերպով հպատակեցնել Արցախի ժողովրդին, կազմաքանդել Արցախի Հանրապետութիւնը եւ դրա դիմադրողականութեան համակարգերը, Արցախի բնակչութեանը մղել արտագաղթի, փլուզել Արցախի տնտեսութիւնը, ձեռք բերել լրացուցիչ ճնշման միջոց Հայաստանի վրայ, մասնաւորապէս, Ադրբեջանի ու Նախիջեւանի միջեւ Հայաստանի տարածքով արտատարածքային ճանապարհ ձեռք բերելու նպատակով.

• Կարճաժամկէտ. Արցախի ժողովրդին ենթարկել հոգեբանական ահաբեկչութեան, մշտական վերահսկողութիւն սահմանել Արցախի մուտքի եւ ելքի հանդէպ, ստեղծել անտանելի պայմաններ Արցախում ապրելու համար, փորձարկել եւ հատել հայկական կողմերի կարմիր գծերը, հեղինակազրկել անվտանգութեան եւ կայունութեան միջազգային եւ տարածաշրջանային երաշխիքները.

– Շրջափակման հետեւանքները. շրջափակման հետեւանքով մենք այսօր գտնւում ենք մարդասիրական աղէտի պայմաններում, որը դրսեւորւում է կեանքի բոլոր ոլորտներում՝ սնունդից մինչեւ առողջապահութիւն, գիւղատնտեսութիւնից մինչեւ կրթութիւն: Արդէն արձանագրւում են շրջափակման ուղղակի ու անուղղակի հետեւանքով մարդկային մահեր՝ նորածին երեխաներից մինչեւ տարեց ծանր հիւանդներ:

• Սնունդի մեծ սղութիւն կայ, քանի որ շրջափակումից առաջ Արցախում օգտագործուող սնունդի մօտ 90%-ը ներածւում էր Հայաստանից: 40 օր է ո՛չ մի կիլոկրամ սնունդ չի մտել Արցախ, իսկ տեղական սահմանափակ արտադրանքը եւ դրա մատակարարումը մեծապէս տուժել են վառելիքի ու այլ անհրաժեշտ նիւթերի բացակայութիւնից:

• Առողջապահական համակարգում տարբեր դեղատեսակներ սպառուել են, մնացած մասը՝ հասնում են ծայրայեղ սահմանաչափի՝ վտանգի տակ դնելով մարդկանց կեանքն ու առողջութիւնը, կրկնապատկուել են չծնուած ու նորածին երեխաների մահուան ու բարդութիւններով ծնուելու դէպքերը, յղիների մէջ արեան պակասը հասել է 90%-ի, դադարել են բոլոր ծրագրուած հետազօտութիւններն ու վիրահատութիւնները:

• Ջեռուցման ու սնունդի խնդիրների պատճառով լրիւ կամ մասնակի փակուել են դպրոցներն ու մանկապարտէզները, հոգեբանական ահաբեկչութեան ու թերսնման պատճառով մեծապէս տուժել է երեխաների ընկալունակութիւնն ու յառաջադիմութիւնը, հարիւրաւոր ուսանողներ չեն կարողանում մեկնել Հայաստան եւ արտասահման՝ իրենց կրթութիւնը շարունակման նպատակով:

– Շրջափակման գնահատականները.

Ադրբեջանը միտումնաւոր կերպով ստեղծում է Արցախի ժողովրդի համար կեանքի այնպիսի պայմաններ, որոնք ուղղուած են Արցախի ժողովրդի լրիւ կամ մասնակի ոչնչացմանը։ Միջազգային իրաւունքը որակում է նման քաղաքականութիւնը որպէս ցեղասպանութիւն եւ պարտաւորեցնում միջազգային հանրութեան բոլոր պետութիւններին քայլեր ձեռնարկել՝ կանխարգելելու ցեղասպանութեան յանցագործութիւնը։

Ադրբեջանի պնդումները, թէ Արցախի հարցը հանդիսանում է իր ներքին գործը, յիշեցնում է Նացիական Գերմանիայի ղեկավարութեան արդարացումները Նիւրնբերգեան դատավարութեան ժամանակ, երբ զանգուածային սպանութիւնները նոյնպէս որակւում էին որպէս ներքին գործ։ Քաղաքակիրթ միջազգային հանրութիւնը չընդունեց նման արդարացումները եւ մերժեց ներքին գործերի պատրուակով մարդու իրաւունքների զանգուածային խախտումներ գործելու իրաւունքի գոյութիւնը։

Միջազգային հանրութեան կողմից վճռական գործողութիւնների ուշացումը օրը օրի մօտեցնում է անդառնալիութեան կէտը։

Ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութիւն

Հակամարտութիւնը չի կարող համարուել լուծուած, քանի դեռ չեն լուծուել դրա հիմքում ընկած քաղաքական հիմնախնդիրները, այն է՝ Արցախի ժողովրդի անվտանգութեան եւ իրաւունքների, ներառեալ ինքնորոշման իրաւունքի ճանաչման ու պաշտպանութեան հետ կապուած խնդիրները:

Միեւնոյն ժամանակ անհրաժեշտ եմ համարում ընդգծել, որ ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութիւնը պէտք է կարգաւորուի բանակցութիւնների միջոցով, որոնք պէտք է տեղի ունենան համապատասխան լիազօրագրով օժտուած, համաձայնեցուած միջազգային ձեւաչափի շրջանակներում: Դա թոյլ կը տայ ապահովել միջազգային հանրութեան գործուն մասնակցութիւնը բանակցային գործընթացին:

Բանակցութիւնները պէտք է հիմնուած լինեն երկու կողմերի՝ տարաձայնութիւնները բարեխղճօրէն կարգաւորելու անկեղծ ցանկութեան վրայ: Դա չպէտք է ցուցադրական բնոյթ կրի՝ կողմերից մէկի կամքը միւսին պարտադրելու նպատակով: (…) Բանակցութիւնների նպատակը պէտք է լինի ոչ թէ վերջնագրերի օրինականացումը կամ պարտադրումը, այլ համագործակցութեան մթնոլորտի ձեւաւորումը։

Մարդկանց տառապաքները առեւտրի առարկայ դարձնելն անթոյլատրելի է: Շրջափակման դադարեցումը եւ մարդկանց տառապանքների թեթեւացումը անհրաժեշտ նուազագոյն նախադրեալներ կը ստեղծեն բանակցութիւնները սկսելու համար:

(…) Կարեւոր է ընդգծել, որ խաղաղ գործընթացի առանցքային հարցերից մէկը եղել եւ շարունակում է մնալ Արցախի կարգավիճակի հարցը, որը, միջազգային իրաւունքի տեսանկիւնից, շարունակում է մնալ չլուծուած: Մեր ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը եւ ցեղասպանութեան կանխարգելման անհրաժեշտութիւնը անառարկելի հիմք են ապահովում արտաքին ինքնորոշման ապահովման ու ճանաչման համար՝ «անջատում յանուն փրկութեան» յղացքի հիման վրայ: 

Միջազգային հանրութիւնից ակնկալիքներ

Հաշուի առնելով առկայ ծանր վիճակը եւ ահագնացող սպառնալիքները մեր ժողովրդի ֆիզիքական գոյութեան դէմ՝ այսօր Արցախը յայտարարում եմ աղէտի գօտի՝ ակնկալելով միջազգային հրատապ արձագանգ եւ անվտանգային, քաղաքական ու մարդասիրական աջակցութիւն միջազգային հանրութիւնից՝ հաւաքական եւ անհատական կերպով: Արցախն այժմ աշխարհում միակ տարածքն է, որը գտնւում է լիակատար մեկուսացման ու պաշարման մէջ՝ առանց որեւէ մարդասիրական օգնութեան ու միջազգային ներկայութեան: Եթէ նոյնիսկ աղէտի գօտի յայտարարելու պայմաններում միջազգային հրատապ աջակցութիւն չլինի, ապա Արցախը կարելի է հանգիստ կերպով համարել որպէս համակենտրոնացման ճամբար՝ իր բոլոր հետեւանքներով հանդերձ:

(…)

Հասունացել է միակողմանի քայլեր ձեռնարկելու պահը՝ որպէս զանգուածային յանցագործութիւնը կանխելու վերջին միջոց։ Ի հարկէ, առաջին հերթին 2020 Նոյեմբեր 9-ի եռակողմ յայտարարութեան կողմերից ու մասնաւորապէս Ռուսաստանից ունենք պահանջներ՝ կատարելու անվտանգութեան երաշխաւորի պարտաւորութիւնները։ Հայաստանից էլ յատկապէս պահանջում ենք, որ զերծ մնայ Արցախը Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու որեւէ յայտարարութիւնից ու գործողութիւնից՝ յարգելով Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը:

(…) Պահանջում եմ ՄԱԿ-ի ընդհանուր քարտուղարից դրսեւորել բարոյական եւ քաղաքական պատասխանատւութիւն եւ առաջնորդութիւն՝ միջազգային հանրութեանը զգուշացնելու Արցախի ժողովրդի ծանր վիճակի մասին եւ պահանջել միջազգային հանրութեան կողմից անյապաղ ջանքերի գործադրումը:

(…) Ներգրաւուած դերակատարներից պահանջում ենք դադարեցնել աջակցութիւն ցուցաբերել Ադրբեջանի յանցաւոր օրակարգին, ինչը միայն խորացնում է անմեղ մարդկանց տառապանքները:

Այսօր ցեղասպանութիւնների եւ այլ զանգուածային յանցագործութիւնների կանխարգելումը միջազգային հանրութեան կողմից ստանձնած պարտաւորութիւն է։ Անընդունելի է, որ ցեղասպանութեան կանխարգելման պարտաւորութիւնը արտայայտուի միայն կողմերին բանակցային սեղանի շուրջ նստեցնելու պատրաստակամութեամբ։ Միջազգային հանրութիւնը եւ առաջին հերթին ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհուրդը, որին անդամակցում են նաեւ ԵԱՀԿ-ի Մինսկի խմբի երեք համանախագահ երկրները, եւ որը պատասխանատու է միջազգային խաղաղութեան եւ անվտանգութեան համար, այդ թւում զանգուածային յանցագործութիւնների կանխարգելման համար, տիրապետում է թէ՛ լիազօրագրով, թէ՛ անհրաժեշտ գործիքակազմով, թէ՛ պարտաւորութեամբ՝ կասեցնելու Ադրբեջանի ցեղասպան քաղաքականութիւնը։

Ի վերջոյ, Ադրբեջանի միջազգային անպատժելիութիւնը պէտք է մէկ օր կասեցուի, այլապէս այն ծնելու է նորանոր դաժանագոյն յանցագործութիւններ, որոնց շեմին ենք գտնւում այժմ»։