Գրեց՝ ՆՈՐՎԱՆ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԶԱՔԱՐԵԱՆ

«Զիս բարերար մի կոչէք…Հայ պատկանելիութեան տուրքս է որ կը վճարեմ մեսրոպեան գանձանակին նուէր մը ձգելով»։

Այս ոգին կ՚արտայայտէր գաւաթ մը սուրճի շուրջ, երբ օր մը Փարիզ կը գտնուէր եւ նստած էինք իր իջեւանած հիւրանոցի կողքի սրճարանին մէջ։

Մեր օրերու աննման բարերարներէն մէկն է Գէորգ Արապեան։ Պէյրութ ծնած, Սուրբ Նշան եկեղեցւոյ վարժարանը յաճախած եւ ապա գործի ասպարէզ նետուած։ Ի վերուստ տրուած էր իրեն առեւտրականի տաղանդը։ Իր եղբօր՝ Բիւզանդ Արապեանի պէս, ուսումը չէր շարունակած փարիզեան համալսարաններու մէջ։ … Իմ համալսարանս, Սրբազան,– կ՚ըսէր օր մը,– Շուկան եղաւ։ 

Բայց հայ մշակոյթի հարուստ եւ լայն պաշար ունէր, եւ յաճախ մտաւորականի պէս կ՚արտայայտէր իր մտքերը, գրական ընտրուած բառերով։

Պարոն Գէորգ Արապեան, երանելի այն մարդոցմէ կը համարուի որոնք վիշտերու մէջ՝ սիրել գիտեն։ Վսեմ էր հոգին որովհետեւ այս լոյսին տակ կը դիտէր աշխարհի իրերը։Մա՛նաւանդ հայ աշխարհի։ Սիրել եւ մեծարել գիտէր ընտանեկան սրբութիւնները։ Պաշտելու չափ կը սիրէր հայրն ու մայրը։ Պէյրութ ծնած ըլլալով, աքսոր չէր տեսած, բայց վիշտերու մէջ սիրել գիտցող այս հայորդին կը տառապէր իր սիրելիներուն աքսորի ճամբուն վրայ կրած դառն տարիներու պատմութեամբ, եւ աքսոր տեսածի պէս կը ցաւակցէր, միանալով անոնց անցեալի ցաւին։ Քանի՜, քանի՜ անգամներ պատմած է իր ծնողաց եւ ազգականներուն Եփրատ գետի եզերքին, աւազներու վրայ լարուած վրաններու տակ անցուցած տառապալից եւ դժբախտ երկար ամիսներու կեցութեան մասին։ Յաւերժացնելու համար անոնց յիշատակը, պղինձի մը վրայ գեղեցկօրէն քանդակել տուաւ խոշոր քարտէս մը, ուր ընդգծուած է աքսորի այն ճամբան ուրկէ անցած են իր սիրելիները։ Պղնձեայ այդ քանդակը, որմնանկարի մը պէս տեղադրուած է, իր անուամբ դպրոցի, ճաշասրահի պատին վրայ։

Պարոն Արապեանին այլ յատկանիշերէն մէկն ալ անմիջականութիւնն էր։ Զարմացուց շատերս։ Դպրոցաշէն այս մեծ բարերարը, ծանօթ չէր Ֆրանսահայութեան, հակառակ անոր որ տարիներ շարունակ ապրած էր Փարիզի մերձակայ արուարձաններէն՝ Պուռ-լա-Ռենի մէջ։ Յայտնութիւն մը եղաւ Ֆրանսահայութեան, շնորհիւ համայնքի հանրածանօթ եւ յարգուած դէմքերէն՝ ողբացեալ Կարպիս Ջրբաշեանին որ բարեհաճեցաւ Ալֆորվիլի դպրոցին ի նպաստ, նորակառոյց շէնքով մը օժտելու ծրագիրը ներկայացնել պարոն Արապեանին։ Գաղափարին սիրով ընդառաջելէ ետք, Պարոն Արապեան, մինչ այդ, որեւէ պայմանագիր ստորագրած չըլլալով, աւելի քան մէկ միլիոն եւրոյի գումար մը անմիջապէս փոխանցեց (ԱՓՔԱՖ) կազմակերպութեան, որու գանձապահն էր պարոն Ջրբաշեան։ Խօսքը գործ էր պարոն Արապեանին համար։ Զարմացնելու աստիճան անմիջական եղաւ ան, ինչպէս կ՚ըլլան խօսքի վստահութեան հաւատացողները։

Չունէր յաւակնութիւնը բարերարի առանձնաշնորհեալ համբաւին։

Սրբազա՛ն,– կ՚ըսէր օր մը,– Ֆրանսահայութիւնը Լիբանանէն կարիք չունի բարերար փնտռելու, շա՜տ են յաջողածները ձեր համայնքին մէջ… Ընդառաջեցի ծրագրին որովհետեւ ուզեցի նաեւ օրինակ ըլլալ որ Ֆրանսայի համար Լիբանանէն չէ, որ պէտք է գայ բարերարը։

Այսօր, պարոն Գէորգ Արապեան, Սէն գետի ափին բարձրացած, կոթողային, գեղեցիկ, Ալֆորվիլ քաղաքի երկու կառոյցներով եւ Վալանսի պալատանման դպրոցով, արդարօրէն Ֆրանսահայութեան օրինակելի բարերարը կը նկատուի։

Սուգի մէջ են դպրոցաշէն այս մեծ բարերարին համակիրները։

Մինչ Յուլիս 4-ին, Այնճարի մէջ, Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ սրբազան կամարներուն տակ կը կատարուէր յուղարկաւորութեան կարգը ողբացեալ Գէորգ Արապեանի, Ալֆորվիլի մէջ, իր անուամբ վարժարանի հարիւրաւոր աշակերտները, յոտնկայս մէկ վայրկեանի լռութեամբ, կը յարգէին իրենց սիրելի բարերարին յիշատակը։ 

Իսկ ի՜նչ տարօրինակ զուգադիպութիւն…

2015 Յուլիս 4-ին, Ֆրանսայի եւ Հայաստանի Հանրապետութեանց վարչապետերուն, նախարարներու, երեսփոխաններու, Ալֆորվիլի քաղաքապետին, Հայ Եկեղեցւոյ բարձրաստիճան հոգեւորականներու եւ հազարաւոր բազմութեան մը ներկայութեան, բարերար Գէորգ Արապեան նորաշէն դպրոցի բացման արարողութեան խորհրդանշական կարմիր ժապաւէնը կը մկրատէր։ Այդ օր, բոլորիս համար, մա՛նաւանդ՝ պարոն Արապեանին, ցնծութեան, կարծես հարսանեկան ուրախութեան օր էր։ Աշխարհի զանազան երկիրներէ, բարերարի ազգականական պարագաները փութացած էին Ալֆորվիլ ներկայ գտնուելու պատմական, բացառիկ այդ օրուան եւ հպարտ էին անոնք իրենց ազգականով։

Ութ տարի ետք, օրը-օրին, Յուլիս 4-ին այս անգամ արցունքոտ աչքերով յուղարկաւորներն ենք, սիրելի պարոն Արապեանին։ Կը սգանք իր կորուստը։ Կրկնակի կը տխրինք, որովհետեւ համաճարակի վաղորդայնին առողջական պատճառներով չկրցաւ ներկայ գտնուիլ Վալանսի «Գէորգ Արապեան» վարժարանի բացման, մինչ լիազօրած էր իր սիրելիներէն՝ երիտասարդ Հայկ Քէշիշեանը, որ զինք ներկայացնէ, հակառակ ասոր, վերջերս տրամադրութիւն ցոյց կու տար ներկայ գտնուելու Ալֆորվիլի Մանկապարտէզի բացման։ Աւա՜ղ, մահը խլեց իրմէ այս վերջին հաճոյքը, ինչպէս մեզ ալ զրկեց իր ներկայութիւնը վայելելու վերջին ուրախութենէն։

Պարոն Արապեան հազուագիւտ մարդ մըն էր։ Հասարակային առաքինութիւններ ունէր։ Իր առողջութեան, հարստութեան, անձին եւ գործերուն հոգ կը տանէր։ Սթափ, զուարթ, խաղաղասէր եւ համբերող բարի մարդ էր, թոյլ թող տրուի ինձ ըսել, բարի իշխան մը։ 

Լսողը կը զարմանար…Պուրճ Համուտի Հայ Ծերանոցի համեստ պայմաններու տակ կ՚ապրէր այս մեծ նուիրատուն։ Հանելուկ մըն էր շատերու համար։ Բայց անոնք որոնք կը հասկնային թէ ինչ ըսել է հասարակային առաքինութեան տէր անձնաւորութիւն մը ըլլալը, կրկնապէս կը գնահատէին եւ ընդհակառակն այդ համեստութեան մէջ կը տեսնէին իշխանական վայելչութիւն մը։ Իր հարստութիւնը քաղքենիներուն ցոյց տուող, ինքնագով մարդը չէր, իշխանական նուիրատւութիւններով բաւարարուող մեծահարուստն էր։ Կ՚արհամարհէր մսխումը անպէտ հաճոյքներու վրայ վատնուած։ Իր անհատական բուն արժէքին վրայ վստահելու լրջամտութիւնը ունէր։ Անոնք որոնք համեստ կեցութիւնը ժլատութեան վերագրեցին, չարաչար սխալեցան, որովհետեւ իրապէս, պարոն Արապեան, այն խնայասէրներէն մէկն էր, որ իր հաճոյքին կամ պարտաւորութեան համար դիւրութեամբ չէր վատներ իր ստակը, մինչ առատօրէն կը բաշխէր իր ընտանիքին, մարդասիրական հայ կազմակերպութիւններու, աւելորդ է ըսել, հայ դպրոցին եւ հայ լեզուին։

Տարիներ շարունակ գնաց Պոլիս, տեղւոյն հայկական մարդասիրական կազմակերպութիւններուն, դպրոցներուն օգնութիւն բաշխելու։ «Մարմարա», «Ժամանակ» թերթերը կը վկայեն իր բարերարութիւններուն մասին։ Նոյնպէս, Լիբանանի մէջ, ինչպէս «Ազդակ» օրաթերթը կը գրէր իր մահուան առթիւ, Այնճարի «Յառաջ – Գ. Կիւլպէնկեան» քոլէժի մանկապարտէզի հիմնական նորոգութեան ատեն, կարեւոր գումարով մը բարերարը դարձաւ։

Իրերը դատելու աչք ունէր։ Հետաքրքրութիւնը չէր սահմանափակուեր շինարարական աշխատանքներու արդիւնքները իմանալով, մօտէն կը հետեւէր հայերէն լեզուի ուսուցման հարցին։ Քանի՜, քանի՜ անգամներ գաղտնաբար այցելած էր դասարանները, ստուգելու համար հայերէնի ուսուցման մակարդակը։ Նոյնիսկ Իսի-լէ-Մուլինոյի Թարգմանչաց–Համազգային վարժարան գացած էր օր մը, գիտնալու համար այնտեղի հայերէնի մակարդակը, բաղդատելու համար Ալֆորվիլինին հետ։ Երբեմն գոհ երբեմն դժգոհ, մարդոց տուած տեղեկութիւններուն ուշադրութիւն չէր դարձներ, կ՚ուզէր անձամբ ճանչնալ։ Դատելու համար պէտք ունէր տեսնելու։

Ահա այսպիսի մէկն էր Գէորգ Արապեան, որ այսօր երեւելի բարերարներու կարգին կը դասուի եւ Ֆրանսայի Հայոց պատմութեան մէջ պիտի յիշուի իբրեւ կրթական ոլորտի ՄԵԾԱՆՈՒՆ ԲԱՐԵՐԱՐ։

Այո՛, կը բացակայի…

Բայց չի՛ մեռնիր…

Փարիզ, 10 Յուլիս 2023 ■