«Քրիստոնէութիւնը Ազերպայճանի մէջ. պատմութիւն եւ արդիականութիւն» խորագրեալ գիտաժողով՝  պապական Գրիգորեան համալսարանին մէջ

Գիտէինք, թէ Վա­տիկան տա­րինե­րէ ի վեր առ­նուազն մեղմ ու բա­րեացա­կամ վե­րաբե­րում կը ցու­ցա­բերէ Ազեր­պայճա­նի նկատ­մամբ, հա­կառակ այդ երկրին Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ յար­ձա­կողա­կան կե­ցուած­քին, հա­յոց դէմ գոր­ծած զազ­րե­լի ոճիր­նե­րուն ու հա­յապատ­կան քրիս­տո­նէական բո­լոր ար­ժէքնե­րու դէմ սան­ձա­զեր­ծած պայ­քա­րին, Ար­ցա­խի հա­յաթափ­ման եւ անոր հո­գեւոր ու մշա­կու­թա­յին ժա­ռան­գութեան կազ­մա­կեր­պեալ ոչնչաց­ման ուղղուած քա­ղաքա­կանու­թեան։ Ազեր­պայճա­նի մէջ պա­պական նուիրակ Ֆե­քեթէ եպիս­կո­պոս ալ որ­պէս հա­ւատա­րիմ զի­նուո­րը Վա­տիկա­նի՝ իր «հա­մեստ լու­ման» կը բե­րէ այս անըն­դունե­լի վար­քին, Պա­քուի կող­մե­րէն յա­ճախ փո­ղը հնչեց­նե­լով Ալիեւի բռնա­պետա­կան վար­չա­կազ­մին ու մե­ծապէս սա­տար հան­դի­սանա­լով վեր­ջի­նիս հրա­պարակ նե­տած սու­տե­րու եւ կեղ­ծիքնե­րու «պաշ­տօ­նակա­նաց­ման»։ Կրօ­նական ար­ժէքնե­րու ու սե­փական հա­ւատ­քի դէմ այս մեղ­քը կը գոր­ծուի յա­նուն դրա­մի՝ նաւ­թա­տոլար­նե­րու, որոնց ծո­րակը Վա­տիկա­նի առ­ջեւ լայն բա­ցած է Պա­քու, «Հեյ­տար Ալիեւ» հիմ­նադրա­մի մի­ջոցով. այստեղ՝ այ­սինչ շի­նու­թեան վե­րանո­րոգ­ման ստանձնում, այնտեղ՝ այ­նինչ պատ­մա­կան կո­թողի վե­րակա­ռուցման գան­ձատրում…։ (Հոս, փոքր փա­կագիծ մը բա­նալով հարկ է խոս­տո­վանիլ Ալիեւ որ­դիի յա­ջողու­թիւնը, որ ճատ­րա­կի խա­ղի մը նման՝ տա­րիներ առաջ հե­ռատե­սու­թիւնը ու­նե­ցած է սի­րաշա­հելու Վա­տիկա­նը. մօ­տեցում մը, որ ինքզինք կ՚ար­դա­րաց­նէ այ­սօր ու ներ­կա­յի կա­ցու­թա­ձեւին մէջ կու տայ իր պտուղնե­րը)։ 

Հա­կառակ այս բո­լոր իրո­ղու­թիւննե­րուն, Վա­տիկան միշտ ալ փոր­ձած է ան­կողմնա­կալ ու անա­չառ երե­ւիլ, հայ­կա­կան տե­սան­կիւնէն՝ իր այս կամ այն քննա­դատե­լի քայ­լին կամ դիր­քո­րոշ­ման վրան ամէն ան­գամ ծած­կե­լով՝ խա­ղաղու­թեան, հա­մերաշ­խութեան կո­չերով։ 

Բայց այս ան­գամ նոր փուլ մը թե­ւակո­խուած է։ Վա­տիկա­նի հե­ղինա­կաւոր ու մա՛նա­ւանդ նուիրա­կան Գրի­գորեան հա­մալ­սա­րանը (Pontificia Università Gregoriana – PUG), իր եր­դի­քին տակ՝ «Քրիս­տո­նէու­թիւնը Ազեր­պայճա­նի մէջ. պատ­մութիւն եւ ար­դիակա­նու­թիւն» խորագ­րեալ գի­տաժո­ղովով մը հիւ­րընկա­լած է ազեր­պայճա­նական զեղ­ծա­րար քա­րոզ­չութիւ­նը, որ կը մի­տի հայ­կա­կան դա­րաւոր ժա­ռան­գութիւ­նը եր­կու սու­տով ու մէկ կեղ­ծի­քով խլել իր տէ­րերէն ու վե­րագ­րել աղուան­նե­րուն, միաժա­մանակ իրա­կանու­թեան ճիշդ հա­կապատ­կե­րը ներ­կա­յաց­նե­լով մի­ջազ­գա­յին հան­րութեան, որ իբր թէ Ազեր­պայճան այն հողն է, ուր կրօն­նե­րը կը կե­նակ­ցին հա­մերաշ­խա­բար, ազատ ու ան­կաշ­կանդ…։

Բայց եւ այնպէս, ներկայ երեւոյթի պարագային՝ կայ վիճարկման բաց այլ հարց մըն ալ. արդեօք միակ մեղաւորը Վատիկա՞նն է։  

Հայ­կա­կան յու­շարձան­նե­րու ոչնչաց­ման ազեր­պայճա­նական իւ­րա­քան­չիւր արար­քի մօ­տէն հե­տեւող «Monument Watch» կազ­մա­կեր­պութիւ­նը այս առ­թիւ ըն­կե­րային ցան­ցե­րու վրայ հնչեցուցած իր ահա­զանգին մէջ կ՚անդրադառնայ նաեւ այդ պարագային։ Ստորեւ՝ 

«ԱՀԱ­ԶԱՆԳ

Այս պա­հուն Վա­տիկա­նի Սուրբ Աթո­ռի պա­պական Գրի­գորեան հա­մալ­սա­րանին մէջ տե­ղի կ’ու­նե­նայ մի­ջազ­գա­յին գի­տաժո­ղով մը՝ “Քրիս­տո­նէու­թիւնը Ազեր­պայճա­նի մէջ. պատ­մութիւն եւ ար­դիակա­նու­թիւն” խո­րագ­րով։ Մին­չեւ այ­սօր ոչ մէկ հա­յագի­տական կազ­մա­կեր­պութիւն տե­ղեակ էր այս գի­տաժո­ղովին մա­սին։ Տաս­նեակ­նե­րով փոր­ձա­գէտ­ներ եւ հե­տազօ­տող­ներ զա­նազան եր­կիրնե­րէ (Թուրքիա, Ղա­զախստան, Ուզպէ­քիս­տան, Հա­րաւա­յին Գո­րէա, Ռու­սաստան, Լե­հաս­տան, Իտա­լիա, Վրաս­տան, Գեր­մա­նիա, Ֆրան­սա, Գա­նատա, Միացեալ Նա­հանգներ եւ Լի­թուա­նիա) հա­մախմբուած են գի­տաժո­ղովի մը առի­թով, որուն նպա­տակն է ջնջել հա­յոց պատ­մութիւ­նը, մշա­կոյ­թը եւ ներ­կա­յու­թիւնը Ազեր­պայճա­նի տա­րած­քին վրայ։ Հայ­կա­կան յու­շարձան­նե­րը՝ իրենց հա­րիւ­րա­ւոր հայ­կա­կան ար­ձա­նագ­րութիւննե­րով, կը ներ­կա­յացուին իբ­րեւ կով­կա­սեան աղուանա­կան յու­շարձան­ներ։ Անոնց շար­քին՝ Ամա­րասը, Գան­ձա­սարը, Դա­դիվան­քը եւ ու­րիշներ։

Մենք նաեւ վերապահ ենք այս ոլոր­տին հմուտ որոշ ծա­նօթ հե­տազօ­տող­նե­րու մաս­նակցու­թեան, մինչ անոնք լա­ւապէս կը գի­տակ­ցին, որ ոչ մէկ հայ հե­տազօ­տող կը մաս­նակցի այս գի­տաժո­ղովին եւ ոչ մէկ խօսք կը հնչէ հա­յերու մա­սին։ Մենք կ’ար­տա­յայ­տենք մեր բո­ղոքն ու մտա­հոգու­թիւնը հայ­կա­կան մշա­կոյ­թի պահ­պանմամբ մտա­հոգ կազ­մա­կեր­պութիւննե­րուն եւ հա­մայնքնե­րուն, մի­ջազ­գա­յին գի­տական հան­րութեան եւ մեր իշ­խա­նու­թիւննե­րուն, որոնք թոյլ կու տան, որ մեր յի­շողու­թիւնը, պատ­մութիւ­նը եւ մշա­կոյ­թը այսպէս աննկատ մնան եւ ան­տե­սուին։

“Monument Watch” նախագիծի խումբ»