Խոսրովի արգելոցի տարածքին գտնուող Աղջոց Սուրբ Ստեփանոս վանքը փլուզման շեմին է։ Համալիրը երկրաշարժերու հետեւանքով լրջօրէն վնասուած է։ Աւանդութեան համաձայն՝ կուսանաց այս վանքը հիմնուած է 4-րդ դարուն Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի կողմէ, ուրկէ ալ անունը՝ «աղջկոց», կ-ն սղած է, դարձած՝ Աղջոց: Սակայն հասկնալի է, որ այսօր մեզի հասած վանքը 13-րդ դարուն վերակառուցուած համալիրն է: Ըստ Վարդան Արեւելցիի յիշատակութեան՝ Աղջոց վանական համալիրին մէջ պահուած են Ստեփանոս քահանայի եւ Գրիգոր Լուսաւորչի որդի՝ Արստակէսի Սուրբ աջերը:
13-րդ դարէն մինչեւ 18-րդ դար Աղջոց վանական համալիրին մասին յիշատակութիւն այլեւս չկայ: Միայն 18-րդ դարուն է, որ Միքայէլ Չամչեան կ՚անդրադառնայ վանքին՝ գրելով վերոնշեալ աւանդութեան մասին:
19-րդ դարուն Սարգիս Ջալալեանց կը գրէ, որ 17-րդ դարուն Աղջոց վանքն ու Գեղարդը վնասուած են երկրաշարժէն: Երկրաշարժէն տուժած է յատկապէս Աղջոց վանքին գաւիթը և Պօղոս-Պետրոս մատուռին ծածկը:
Վանական համալիրը ներկայիս Կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարզանքի նախարարութեան պահպանութեան տակ գտնուող յուշարձաններու ցանկին վրայ է։ Ամիսներէ ի վեր բազմաթիւ մասնագէտներ եւ քաղաքացիներ ահազանգ կը հնչեցնեն, որ պատմական յուշարձանը քանդուելու եզրին է, սակայն տակաւին ապարդիւն։
“Դեռեւս կանգուն է վանքը, բայց չգիտենք՝ որքան կը դիմանայ, ժամանակը, բնութիւնը, կլիման, ամէն ինչ կարող է ազդել։ Սա բացառիկ ճարտարապետական կոթող է, մեր զարդերից, գոհարներից մէկը՝ իր քանդակներով, կառոյցով, պատմութեամբ։ Շատ հզօր մշակութային ժառանգութիւն ունի, բայց անտեսուած է։ Եթէ վանքը վերականգնուի, բացի իր բուն՝ հոգեւոր նշանակութիւնից, կարեւոր դեր կ՚ունենայ նաեւ կանաչ-զբօսաշրջութեան զարգացման համար. այն կը սկսի ապրել եւ շնչել։ Վանքի վերազարթօնքը յաւելեալ աղբիւր է նաեւ յարակից գիւղերի զարգացման համար”,– News.am-ի հետ զրոյցին պատմած է Մասեացոտնի թեմի առաջնորդ Գէորգ եպիսկոպոս Սարոյեան եւ աւելցուցած.
“Մարդիկ մեծապէս կապուած են վանքին, սակայն այցելելիս երբեմն դժուարութիւնների են բախւում։ Ճանապարհը եւս լաւ վիճակում չէ։ Մեր սրբութիւնն է Աղջոցը՝ թէ՛ հոգեւոր, թէ՛ մշակութային իմաստով։ Այն պէտք է ուշադրութեան կենտրոնում լինի”։
