Գործարար, Աւրորա մարդասիրական նախաձեռնութեան համահիմնադիր, Հայաստանի մէջ UWC-ի (համաշխարհային միացեալ գոլէճներու կառոյց. Հայաստանի մէջ՝ Դիլիջանի գոլէճին օրինակով) հիմնադիր եւ տնօրէններու խորհուրդի նախագահ Ռուբէն Վարդանեան յայտարարած է Արցախ փոխադրուելու և Արցախի անվտանգութեան ու զարգացման ճակատ ստեղծելու որոշման մասին։ Ան աշխարհի Հայութեան կոչ ուղղած է միաւորուելու՝ յանուն Արցախի պայքարին, քանի որ Արցախը կը համարէ «հայութեան արմատներն ու հիմքը»։ «Մեզ՝ Հայերիս համար հասել է գոյաբանական Սարդարապատի պահը։ Այն չենք զգում, ինչպէս չենք զգում ճառագայթումը: Բայց եթէ բոլորս միասին ուս-ուսի չտանք, կը կորցնենք այն, ինչ մեր յենարանն է»,– ըսած է Ռ. Վարդանեան։
Ան նշած է նաեւ, որ հրաժարած է Ռուսաստանի քաղաքացիութենէն՝ իբրեւ Հայաստանի քաղաքացի Արցախ մեկնելու համար, «որովհետև այդպէս է ճիշդ»։
Բացի ատկէ, Վարդանեան դիմած է Ազերպայճանին՝ կոչ ընելով դադրեցնելու զսպանակի սեղմումը. «Մենք թոյլ չենք տայ, որ դուք աստիճանաբար այստեղից դուրս մղէք Հայերին։ Դա անհնար է»։
Վարդանեան շնորհակալութիւն յայտնած է Արցախ տեղակայուած ռուսաստանցի խաղաղապահներուն: «Կարծում եմ, այդ լիազօրութիւնը պէտք է ամրապնդուի այնքան ժամանակ, քանի դեռ մենք պատրաստ չենք լինի ինքներս լիարժէքօրէն ապահովել Արցախի ժողովրդի անվտանգութիւնը»,– աւելցուցած է ան:
Վարդանեան նաեւ միջազգային հանրութեան ուշադրութիւնը հրաւիրած է 21-րդ դարուն ցեղային զտումներու անթոյլատրելիութեան վրայ։
Ռուբէն Վարդանեանի Սեպտեմբեր 1-ի տեսաուղերձը արձանագրուած է Արցախի մէջ, աշխարհի հնագոյն ծառերէն մէկուն՝ աւելի քան 2000 տարեկան Տնջրի ծառին (*) մօտ։
(*) – Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտէն 37 քիլոմեթր հեռաւորութեամբ, Մարտունի վարչական շրջանի մէջ, Սխտորաշէն գիւղի դաշտին վրայ վեր կը խոյանայ հսկայ չինարի ծառ մը, որ նոյնիսկ անձնագիր ունի։ Չինարի ծառը կամ, ինչպէս Արցախցիները կ՚ըսեն՝ Տնջրի ծառը շուրջ 2036 տարեկան է։
Ռուբէն Վարդանեանի տեսաուղերձին բովանդակութիւնը
«Այս տեսագրութիւնն անում եմ Արցախում՝ բացառիկ Տնջրի ծառի մօտ, որն ամբողջ աշխարհում յայտնի է որպէս հնագոյն ծառերից մէկը։ Այս ծառը կեանքի խորհրդանիշ է: Խորհրդանիշն այն բանի, որ չնայած բոլոր հողմերին, կեանքը շարունակւում է, եթէ կան արմատներ, որոնք պահում են ծառը: Արցախը համայն հայութեան արմատն ու հիմքն է։ Եւ այստեղ է ահա, որ ուզում եմ դիմել ձեզ հետեւեալ խօսքով.-
Ես որոշել եմ տեղափոխուել Արցախ։ Այսօր Արցախցիները հոգեբանական ծանր ճգնաժամ են ապրում, վստահութիւն չունեն վաղուայ օրուայ նկատմամբ։ Երկու պատերազմ տարած եւ անկախութեան համար պայքարում իրենց հարազատներին ու մերձաւորներին կորցրած Արցախցիներն իրենց լքուած ու մոռացուած են զգում։ Կարծում եմ, որ 2020 թուականի պատերազմից յետոյ մենք՝ ողջ աշխարհի Հայերս, պարտաւոր ենք Արցախցիների հետ լինել։ Մենք պէտք է նրանց աջակցենք ոչ միայն խորհրդանշական կերպով, այլեւ օգնենք գործնական աշխատանքով։ Սա հայութեան կենտրոնն է, որը մեզ համար միշտ եղել է իրական զօրութեան վայր, եւ մենք չենք կարող թոյլ տալ, որ այն ամէնը, ինչ հազարաւոր տարիներ ստեղծել են մեր նախնիները, մոռացութեան մատնուի։
Այդ պատճառով որոշեցի հրաժարուել Ռուսաստանի քաղաքացիութիւնից եւ տեղափոխուել Արցախ։ Այս որոշումն ընդունելն ինձ համար հեշտ չէր, բայց վստահ եմ, որ դա է ճիշդը։ Յոյսով եմ՝ ռուս գործընկերներս ու ընկերներս իմ այս որոշումը կ՚ընդունեն ըմբռնումով՝ որպէս իրենց բարեկամի որոշում։
Ուզում եմ դիմել Ռուսաստանին։ Ես շնորհակալ եմ, որ Ռուսաստանն այսօր ներկայ է Արցախում, որի խաղաղապահները պաշտպանում են Արցախցիների անվտանգութիւնը։ Կարծում եմ, որ խաղաղապահների լիազօրագիրը պէտք է ամրապնդուի այնքան ժամանակ, քանի դեռ մենք պատրաստ չենք լինի ինքներս լիարժէքօրէն ապահովել Արցախի ժողովրդի անվտանգութիւնը:
Ուզում եմ դիմել մեր հարեւաններին, որոնք յաճախ շատ յարձակողական հռետորաբանութիւն են գործածում. ուզում եմ նրանց ասել՝ դադարեցրէ՛ք սեղմել զսպանակը։ Սա վտանգաւոր ու անհեռատես ճանապարհ է, եւ կիրառուող ուժն անպայման մի օր ոլրանետի (boomerang) պէս հակահարուած կը տայ։ Պէտք է հասկանաք, որ մենք՝ Հայերս, թոյլ չենք տայ, որ Արցախում ցեղային զտումներ տեղի ունենան։ Մենք թոյլ չենք տայ, որ Հայերին աստիճանաբար դուրս մղէք այստեղից։ Դա անհնար է, քանի որ սա հայութեան պատմական հայրենիքն է, սա Հայոց ինքնութեան բնօրրանն է։ Այստեղ Մեսրոպ Մաշտոցը հիմնել է իր առաջին դպրոցը, որտեղ երեխաները սովորել են հայերէն տառերը։ Սա այն վայրն է, որտեղ թաղուած են հազարաւոր տարիներ այստեղ ապրած հսկայական թիւով Հայերի նախնիները։
Ուզում եմ երախտագիտութիւնս յայտնել Ադրբեջանում Ֆրանսիայի եւ ԱՄՆ դեսպաններին, որոնք չգնացին Շուշի ու Հադրութ՝ յստակ նշելով, որ կարգավիճակը որոշուած չէ։ Համոզուած եմ, որ Արցախի ապագայ կարգավիճակը կարող է որոշել միայն միջազգային հանրութիւնը, որտեղ անպայման պէտք է ներկայացուած լինեն բուն Արցախի բնակիչները եւ Ռուսաստանը, Ֆրանսիան ու Ամերիկան։
Ուզում եմ դիմել համաշխարհային հանրութեան։ Աշխարհում այսօր բազմաթիւ հակամարտութիւններ կան, եւ բոլորին անհանգստացնում են միայն նրանք, որոնք մօտ են իրենց սահմաններին։ Բայց այն, ինչ կատարւում է Արցախում, վերաբերում է բոլորին։ Սա պարզապէս հինաւուրց հող ու էթնոս չէ. սա քաղաքակրթութեան օրրաններից մէկն է, քրիստոնէութեան օրրաններից մէկն է: Ե՛ւ մշակութային, ե՛ւ ցեղային զտումներն այստեղ անհնարին են ու աներեւակայելի։ Այստեղ՝ այս հողի վրայ, կան հսկայական թիւով քրիստոնէական եզակի յուշարձաններ, ողջ մարդկութեան մշակոյթի եւ ժառանգութեան եզակի յուշարձաններ։ Ի վերջոյ, այստեղ պարզապէս մեծանում են երեխաներ, որոնք պէտք է նախ ողջ լինեն, ապա նաեւ՝ առողջ, երջանիկ, ինչպէս ուրիշ երկրներում ապրող իրենց հասակակիցները:
Ուզում եմ դիմել իմ հայրենակիցներին։ Այսօր մենք կանգնած ենք գրեթէ նոյն իրավիճակի առջեւ, ինչ 100 տարի առաջ, երբ հայութիւնը, ուժերը հաւաքած, առաց զէնք ունենալու հրաշք գործեց՝ Սարդարապատում կանգնեցնելով թշնամուն։ Սարդարապատը սոսկ ճակատամարտ չէ, այն ազգի վերածննդի եւ ամենադժուար ու օրհասական պահին պաշտպանուելու կարողութեան խորհրդանիշն է։ Հիմա համայն հայութեան համար վրայ է հասել գոյաբանական Սարդարապատը։ Նո’ր Սարդարապատը։ Այն ռազմական չէ, այլ նման է ճառագայթման, որը չես տեսնում ու չես զգում, եւ քեզ թւում է, թէ ոչինչ չի կատարւում։ Իրականում սակայն ճառագայթումը ոչնչացնում է ապրող ամէն բան: Մենք պէտք է արթնանանք։ Մեզանից իւրաքանչիւրը պէտք է ամէն բան անի, որ կասեցնի այս աղէտը, որը մահացու է լինելու՝ անկախ նրանից, թէ որտեղ ենք ապրում։
Երկու շաբաթ առաջ ես առաջարկեցի ստեղծել Արցախի անվտանգութեան եւ զարգացման ճակատ՝ համախմբելու համար բոլոր հոգատար մարդկանց, ողջ հայութեանը։ Ցանկանում եմ եւս մէկ անգամ ընդգծել, որ այդ ճակատը կապ չունի պատերազմի հետ։ Դուք ձեռնարկատէ՞ր էք՝ մասնաճիւղ բացէք Արցախում։ Ուսանո՞ղ էք՝ եկէք աշխատելու որպես կամաւոր: Ուսուցի՞չ էք, բժի՞շկ կամ իրաւաբա՞ն՝ եկէք և առցանց խորհրդատւութիւններ անցկացրէք։ Լրագրո՞ղ էք կամ կայքագրո՞ղ՝ եկէք գրելու եւ նկարահանելու, թէ ինչպէ՛ս է ապրում Արցախը։
Այսօր իշխանութիւններն ակնյայտօրէն չունեն Արցախի խնդիրները լուծելու միջոցներ կամ ցանկութիւն։ Միայն միասին, միաւորուած մէկ միասնական ճակատում, մենք կը կարողանանք կասեցնել սողացող պատերազմը, որը շարունակւում է մի քանի տասնամեակ։ Միայն հզօր, զարգացած Արցախը, որտեղ մարդիկ հաւատում են ապագային, կարող է դառնալ մի վայր, որտեղ երբեք չեն հնչի կրակոցներ։
Սեփական օրինակով ես ուզում եմ ցոյց տալ, թէ որքան կարեւոր է Արցախն ինձ եւ բոլորիս համար։ Ես ուզում եմ կոչ անել բոլոր նրանց, ովքեր հաւատում եւ լսում են իմ ասածները. միացէ՛ք, մենք հարկաւոր ենք Արցախին։ Մենք միասին պէտք է ստեղծենք Արցախի զարգացման յստակ ծրագիր եւ դարձնենք իրականութիւն՝ համակարգուած եւ մասնագիտօրէն կեանքի կոչելով այն։ Հակառակ դէպքում կը կորցնենք մեր ազգի յենարանը։
Մենք պէտք է ամէն ինչ անենք, որ Արցախը դառնայ ուժեղ, անվտանգ, զարգացած, երջանիկ, դարձնել այն՝ հայութեան կենտրոն, ինչպէս նաև համաշխարհային կենտրոններից մէկը: Եւ համոզուած եմ, որ դրա համար մենք ունենք բոլոր հնարաւորութիւնները, բոլոր միջոցները, որովհետեւ մենք Հայ ենք։
Ես հաւատում եմ մեզ եւ վստահ եմ, որ մենք կարող ենք դա անել»:
