Թրամ­փի ընտրու­թե­նէն ի վեր, Միացեալ Նահանգներու նա­խագա­հին հետ Նե­թանիահուի երկրորդ հան­դի­պու­մը տե­ղի ու­նե­ցաւ, ԱՄՆ-Իրան լա­րումի են­թա­խորքին վրայ։ Այս ան­գամ Թրամփ, աւե­լի զգու­շա­ւոր, առանց ակ­նարկե­լու Իրա­նի հետ հա­կամար­տութեան, ջա­տագո­ված է Էր­տո­ղանը, յայտնե­լով թէ ինք կրնայ Իս­րա­յէլ-Թուրքիա լա­րումի կար­գա­ւորման միջ­նորդ հան­դի­սանալ, եթէ իս­րա­յէլա­կան կող­մը «գի­տակից» վերաբերում ցուցաբերէ։

Թրամ­փի այս խրա­տը կը մատնէ մի­ջազ­գա­յին քա­ղաքա­կանու­թեան մէջ՝ նոր մաք­սա­տուրքե­րու սահ­մա­նումով իր վա­րած բռնազ­բօ­սիկ քա­ղաքա­կանու­թեամբ ստեղ­ծուած տագ­նա­պին զուգահեռ այլ տագ­նա­պի բոյ­ներ ստեղ­ծե­լէ խու­սա­փելու մի­տում մը։

Թէեւ ԱՄՆ-ու մէջ ժո­ղովրդա­յին զան­գուածա­յին դժգո­հու­թեան ալի­քը, մի­ջազ­գա­յին սա­կարան­նե­րու սուր ան­կումը Թրամ­փի ինքնավստա­հու­թիւնը տա­կաւին չեն խախ­տած, սա­կայն զինք կը մղեն զգու­շա­ւոր ըլ­լա­լու եւ մտա­ծելու, որ խու­սա­փի նոր պայ­թիւնավ­տանգ տագ­նապնե­րէ, որոնց հե­տեւանքնե­րը կա­րելի չէ գնա­հատել ի յառաջագունէ։

Հայ­կա­կան տե­սան­կիւնէ դի­տած, ԱՄ­Ն-ու յար­ձա­կում մը Իրա­նի վրայ տա­րածաշրջա­նը պիտի դարձնէ ան­կա­յուն, որ բնա­կանա­բար միայն բա­ցասա­կան ելք պիտի ու­նե­նայ Հա­յաս­տա­նի հա­մար, որով­հե­տեւ անոր հե­տապնդած խա­ղաղու­թեան ու ան­վտան­գութեան ծրա­գիրը պիտի խախ­տի եւ ազե­րեւթրքա­կան յար­ձա­կում մը աւե­լի հա­ւանա­կան պիտի դարձնէ։

1993-էն ի վեր Թուրքիա ծրագ­րուած կեր­պով Հա­յաս­տա­նը շրջա­փակու­մի մէջ պա­հելով, կը ստի­պէ որ ան բա­ւարա­րէ Ազեր­պայճա­նի բո­լոր պա­հանջնե­րը։ Վեր­ջինս պատ­րուակ կը ծառայէ Էր­տո­ղանին՝ պար­տադրե­լու համար Հա­յաս­տանին, որ ու­ժասպառ՝ հրա­ժարի մի­ջազ­գա­յին հար­թակնե­րու վրայ դա­տական հե­տա­պնդումնե­րէ, ի մի­ջի այ­լոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման գոր­ծընթա­ցէն եւ վեր­ջա­պէս հա­մաձայ­նի Սիւ­նի­քի մի­ջանցքը բա­նալու պայ­մա­նին, Թուրքիոյ առիթ տա­լով որ ստեղ­ծէ դա­րերով իր երա­զած հա­մաթու­րա­նական տնտե­սական ու ռազ­մա­վարա­կան գօ­տին։

Այս առու­մով, Թրամփ, մաք­սա­տուրքա­յին իր քա­ղաքա­կանու­թեամբ, Եւ­րո­պական եր­կիրնե­րու տա­րած­քա­յին ամ­բողջա­կանու­թեան սկզբունքի խախ­տումով, ուքրաինա­կան պա­տերազ­մին՝ Ռու­սաստա­նին, իսկ Պա­ղես­տինի հետ հա­կամար­տութեան մէջ ալ ան­վե­րապահ զօ­րակ­ցե­լով Իս­րա­յէլի, պայ­քա­րելով Իրա­նի դէմ, տա­րածաշրջա­նին մէջ ուղղա­կի հզօ­րացուց Թուրքիոյ դիր­քե­րը, մա­նաւանդ Սու­րիոյ մէջ անոր տա­րած յաղ­թա­նակէն ետք։

Մի­ջազ­գա­յին մեծ խա­ղացող­նե­րու ոչ մէկ յոր­դոր կամ սպառ­նա­լիք չէ կրցած Էրտո­ղանին պար­տադրել, որ բա­նայ Հա­յաս­տա­նի հետ սահ­մա­նը։

Հա­կառակ անոր որ Հա­յաս­տան-Ազեր­պայճան խա­ղաղու­թեան պայ­մա­նագրի հա­մաձայ­նութիւ­նը դրա­կան ըն­դունուեցաւ մի­ջազ­գա­յին մեծ խա­ղացող­նե­րու կող­մէ, սա­կայն, Սահ­մա­նադ­րութիւնը փո­փոխու­թեան ենթարկելու եւ Մինսքի խումբը լու­ծելու նա­խապայ­մաննե­րը կը մնան խոչնդոտ՝ փաստաթուղթի ստո­րագրման, հա­կառակ ԵՄ-ի եւ ԱՄՆ-ու 

յայ­տա­րարու­թիւննե­րուն, թէ այդ պայմա­նագի­րը նոր էջ մը պի­տի բա­նայ Մի­ջին Ասիոյ եւ Եւ­րո­պայի միջեւ հա­ղոր­դակցա­կցութեան կապե­րուն մէջ։

Տա­րինե­րու ըն­թացքին Թուրքիա-Ազեր­պայճան հա­մակար­գուած ռազ­մա­վարու­թիւնը յա­ջողած է թու­լացնել Հա­յաս­տա­նի դիր­քը, որ կը ձգտի բազ­մա­կող­մա­նի յա­րաբե­րու­թիւններ ստեղ­ծել մի­ջազ­գա­յին մեծ խա­ղացող­նե­րուն հետ, խու­սա­փելու հա­մար Ռու­սաստա­նի միահե­ծան ազ­դե­ցու­թե­նէն։ Ցայժմ միայն Ֆրան­սան է որ ան­վա­րան հա­կազ­դեց Հա­յաս­տա­նի դէմ ազե­րական անըն­դունե­լի նա­խապայ­մաննե­րուն ու Արտաքին գործոց նախարար Պառօ յայ­տա­րարեց. «Ազեր­պայճան հի­մա ալ կը պա­հան­ջէ Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րութեան վե­րանա­յումը։ Այս նոր նա­խապայ­մա­նը ըն­դունե­լի չէ եւ կ՚ուշացնէ խա­ղաղու­թեան հա­մաձայ­նագրին կնքու­մը»։ Ան աւել­ցուց նաեւ թէ Ֆրան­սա մօ­տէն կը հե­տեւի Պա­քուի մէջ բան­տարկուած՝ Ար­ցա­խի հայերու դատավարութիւններուն։

Ժ.Չ. ■