Գարեգին Հրաչեան (կեդրոնը), կողքին՝ քիչ մը ետին՝ եղբայրը Յարութիւն, Բ. աշխարհամարտի նախօրեակին։ Միւս երկուքը (երկու ծայրերուն) աշխատաւորներ են

Շուրջ հա­րիւր հիւ­րե­րու եւ բա­րեկամ­նե­րու ներ­կա­յու­թեան, Եր­կուշաբ­թի, Յու­նիս 30-ին, Փա­րիզ 9-րդի թա­ղապե­տարա­նի պա­տուոյ սրա­հին մէջ նշուեցաւ 1925-ին հիմ­նադրուած «Հրա­չեան-եղ­բայրներ» արե­ւելեան սննդամ­թերքնե­րու նպա­րա­տան հա­րիւ­րա­մեակը։ Թա­ղապե­տու­հի տի­կին Տել­ֆին Պիւրքլի, ինչպէս նաեւ անոր կցոր­դը՝ Ալեք­սի Կէօվ­ճեան մաս կը կազ­մէին օրուան հիւ­րե­րուն։

Հրայր Հրաչեան (աջին)՝ Տելֆին Պիւրքլիի եւ Ալեքսի Կէօվճեանի հետ

Լուսանկարը՝ 9−րդի թաղապետարանի

Մի­ջոցառ­ման կազ­մա­կեր­պիչ Մե­լեթիոս Սի­միոյի բա­րի գալստեան կարճ ելոյ­թէն ետք, խօս­քը տրուեցաւ Հրայր Հրա­չեանին՝ հաս­տա­տու­թեան հիմ­նա­դիրի որ­դիին։ Ան հպար­տութեամբ, բայց նաեւ որոշ յու­զումով մե­ծարեց յի­շատա­կը իր հօր՝ Գա­րեգին Հրա­չեանի եւ իր մեծ հօր՝ Ասա­տու­րի, որ իրա­կանու­թեան մէջ այս ձեռ­նարկու­թեան բուն ծնունդ տուողն է։

Հրայր Հրա­չեան պատ­մեց. «Գա­րեգին ծնած էր 1905-ին Վան, պատ­մա­կան Հա­յաս­տա­նի սրտին մէջ։ 1911-էն կան­խազգա­լով վե­րահաս փո­թորի­կը, ըն­տա­նիքը կը գաղ­թէ Ռու­սաստա­նի Կրաս­նո­տար քա­ղաքը, ուր իմ հայրս կը հե­տեւի իր ուսման։ 1915-ի աշ­նան, հա­կառակ հա­յերու հե­րոսա­կան դի­մադ­րութեան թրքա­կան կա­նոնա­ւոր զօր­քե­րուն դէմ, պաշտպա­նիչ վա­հան ապա­հովե­լու ռու­սա­կան խոս­տումի դրժու­մին հե­տեւան­քով՝ Վա­նի ամ­բողջ հայ բնակ­չութիւ­նը, այ­սինքն 70.000 հո­գի, կը պար­տա­ւորուի գաղ­թե­լու եւ փախ­չե­լու դէ­պի Ռու­սա­կան Հա­յաս­տան եւ Ռու­սաստան։

Այ­նուհե­տեւ, իմ հօր ըն­տա­նիքը որ փո­խադ­րուած էր Քի­շինեւ (Մոլ­տա­վիոյ մայ­րա­քաղաք), շու­տով կը նե­տուի առեւտրա­կան աս­պա­րէզ, հոն բա­նալով ճեր­մա­կեղէ­նի ու գուլպա­յի վա­ճառա­տուն մը։ Բայց քա­ղաքա­կան եւ տնտե­սական յատ­կա­պէս աղէ­տալի իրա­վիճա­կին պատ­ճա­ռով, ըն­տա­նիքը դար­ձեալ կը պար­տա­ւորուի գաղ­թե­լու ու Փա­րիզը կ՚ըլ­լայ անոր նոր ուղղու­թիւնը։ Հոն է որ իմ մեծ հայրս ու հայրս 1925-ին կը հիմ­նեն արե­ւելեան ար­տադրու­թիւննե­րու Հրա­չեան նպա­րա­տու­նը։

Նպարատունը՝ այսօր

Երբ 1936 Յու­նուար 1-ին իմ մեծ հայ­րը՝ Ասա­տուր յան­կարծա­մահ կ՚ըլ­լայ 52 տա­րեկա­նին, հայրս կը պար­տա­ւորուի դի­մելու իր պա­տանի եղ­բօր՝ Յա­րու­թիւնին,– որ այդ ատեն 16 տա­րեկան էր եւ Սեւ­րի հայ­կա­կան գո­լէճի աշա­կերտ,– որ­պէսզի օգ­նէ իրեն։ Այսպէ­սով, ծանր աշ­խա­տան­քի գնով եւ պա­տերազ­մի դժուար տա­րինե­րէն ետք, խա­նու­թը կը բար­գա­ւաճի 1950-ական թուական­նե­րուն։ Բազ­մա­թիւ արուես­տա­գէտ­ներ, ի շարս որոնց՝ Ազ­նա­ւուր եւ իր ըն­տա­նիքը, Կի Պէառ, Սերժ Կենզպուռ, Սիլ­վի Վար­դան եւ Ճո­նի Հա­լիտէ, կամ նաեւ Նի­քոս Ալիակաս, կը դառ­նան նպա­րատան մնա­յուն յա­ճախորդնե­րը։

1977-ին, հայրս փա­փաքե­ցաւ հանգստեան կո­չուիլ ու դի­մեց պա­րոն Ժորժ Քու­րունի­սին եւ անոր կնոջ՝ Քա­լոթի­նային, որ շա­րու­նա­կեն պահ­պա­նել խա­նու­թը։ Այսպէս, մին­չեւ այ­սօր ալ, տի­կին Քու­րունիս՝ այ­րիացած, կը ղե­կավա­րէ Հրա­չեան նպա­րա­տու­նը, որ այժմ կը կո­չուի “Վա­նայ լի­ճին” (“Au Lac de Van”)՝ ի պա­տիւ ու ի յի­շատակ Հրա­չեան ըն­տա­նիքի կո­րու­սեալ հայ­րե­նիքին»։

Նոյնիսկ բանաստեղծութիւն մը նուիրուած է նպարատան

Հրայր Հրա­չեան իր խօս­քը աւար­տեց շնոր­հա­կալա­կան ար­տա­յայ­տութիւննե­րով ուղղուած տէր եւ տի­կին Քու­րունի­սին, որոնք յա­ջողե­ցան պահ­պա­նել հաս­տա­տու­թեան ոգին ու կեր­պա­րը մին­չեւ օրս, մին­չեւ այս յիշարժան հա­րիւ­րա­մեակի օրը, ինչպէս նաեւ՝ Սե­զարին, որ 50 տա­րիէ աւե­լի է, որ այս հաս­տա­տու­թեան խորհրդա­նիշն է։

Այ­նուհե­տեւ, ներ­կա­ները հրա­ւիրուե­ցան յու­նա-հայ­կա­կան նուագա­խումբի երաժշտու­թեան ու­ղեկցու­թեամբ՝ համ­տե­սելու հայ­կա­կան եւ յու­նա­կան ճա­շատե­սակ­ներ, որոնք պատ­րաստուած էին նպա­րա­տան խո­հանո­ցի անձնա­կազ­մին կող­մէ. պա­հը միաժա­մանակ առիթ հան­դի­սացաւ վե­րակեն­դա­նաց­նե­լու յի­շատակ­ներ, որոնք կ՚առնչուէին փա­րիզա­հայ հա­մայնքի այս խորհրդան­շա­կան հաս­տա­տու­թեան, որ ծա­նօթ է իր հռչա­կաւոր կար­գա­խօսով՝ «Հրա­չեանի յա­ճախորդնե­րը աւե­լի եր­կար կ՚ապ­րին»։

Եւ Հրայր Հրա­չեան շաղկապելով եզրափակեց՝ «Իրօք, իմ մայ­րը, Հրա­չեան նպարա­տան հա­ւատա­րիմ յա­ճախորդ, այ­սօր 100 տա­րեկան է»։

Թ.Շ. ■

————

Maison Heratchian Frères / Au Lac de Van

6 rue Lamartine 75009 Paris

Métro Cadet

Tél. 01 48 78 43 19