Ուքրաի­նայի պա­տերազ­մը աւար­տե­լու նպա­տակով, Ռու­սաստա­նի հետ ուղղա­կի բա­նակ­ցութիւններ վա­րե­­լու ԱՄՆ-ու միակող­մա­նի որո­շու­մը, առանց ուքրա­ինացի­ներու եւ եւ­րո­պա­ցի­ներու մաս­նակցու­թեան, արեւմտեան «քա­ղաքա­կիրթ» ու զար­գա­ցած պե­տու­թիւննե­րու ակումբին մէջ երկրա­շարժ մը յա­ռաջա­ցուց, եւ­րո­պացի­ներուն հա­մար «եր­կինքը փուլ եկաւ»։ Տա­պալե­ցաւ ԱՄՆ-ու ան­խախտ ու վստա­հելի ռազ­մա­վարա­կան դաշ­նա­կիցի կեր­պա­րը։ ԱՄՆ ինքզինք հռչա­կեց մրցա­կից՝ տնտե­սական, գա­ղափա­րախօ­սական, ռազ­մա­վարա­կան, աշ­խարհա­քաղա­քական բնա­գաւառ­նե­րու մէջ։ Մե­կու­սացման, վե­րաքննարկման գա­ղափա­րախօ­սու­թիւնը գոր­ծադրու­թեան դրուեցաւ ան­մի­ջապէս, առանց կան­խազգու­շա­ցու­մի եւ ան­ցումա­յին փոր­ձա­ռական շրջա­նի։ ԱՄՆ-ու առաջ­նորդու­թեամբ երկրորդ հա­մաշ­խարհա­յին պա­տերազ­մին աւար­տին ձե­ւաւո­րուած կա­րեւո­րագոյն ռազ­մա­կան Հիւ­սիս-Ատ­լանտեան դա­շին­քը, այ­լեւս եւ­րո­պացի­ներն ու արեւմտեան եր­կիրնե­րը պաշտպա­նելու կա­ռոյց չէ։ ԱՄՆ պի­տի պաշտպա­նէ նախ եւ առաջ իր ազ­գա­յին շա­հը։ Եւ­րո­պա­ցի­ները թող մտա­ծեն իրենք զի­րենք պաշտ­պա­նելու մա­սին։ Ուաշինկթըն ու­նի իր ար­տա­քին պարտքը նուազեց­նե­լու գե­րագոյն նպա­տակը։ Որ­քա­նո՞վ այս վի­րահա­տական մի­ջոց­նե­րը իրենց նպա­տա­կին պի­տի ծա­ռայեն ԱՄՆ-ու տնտե­սական ու առեւտրա­կան ու մրցակ­ցա­յին խնդիր­նե­րը լու­ծելու եւ ԱՄՆ-ն որպէս երկրա­գունդի գե­րա­գոյն ուժը պահ­պա­նելու՝ ժա­մանա­կը ցոյց պի­տի տայ։

Թրամփ իր նա­խագա­հու­թեան երկ­րորդ շրջա­նին շատ աւե­լի ցնցիչ է քան առա­ջինին։ Ար­դէն ան­կանխա­գու­շա­կելի էր առա­ջին շրջա­նին։ Սա­կայն, անոր կա­ռավա­րու­թեան մէջ դեռ կա­յին ան­ձեր որոնք կրնա­յին հա­ւա­սա­րակշռել անոր ար­տա­կարգ որո­շումնե­րը։ Սա­կայն, Թրամփ-2 իշ­խա­նու­թիւնը՝ տաս­նա­պատիկ աւե­լի ան­կանխա­տեսե­լի է եւ այն ալ՝ առա­ջին օրէն։

ԱՄՆ-ու՝ աւան­դա­կան դաշ­նակցա­յին յա­րաբե­րու­թիւննե­րը խզելը Եւ­րո­պայի իր գոր­ծընկեր­նե­րուն հետ նաեւ ջու­րի երես հա­նեցին Եւ­րո­պական Միու­թեան ան­դամ պե­տու­թիւննե­րու փոխ­յա­րաբե­րու­թիւննե­րուն մէջ հա­կա­սու­թիւննե­րը, որոնք տա­րինե­րէ ի վեր գո­յու­թիւն ու­նէին, ինչպէս որ Միւ­նի­խի Անվտան­գութեան վե­հաժո­ղովի վա­ղոր­դայնին՝ Մաք­րո­նի հրա­ւիրած եւ­րո­պացի ղե­կավար­նե­րը չէին ներ­կա­յաց­ներ եւ­րո­պական պաշ­տօ­նական կա­ռոյց մը, որմէ յատկապէս կը բա­ցա­­կայէին Հունգա­րիոյ, Սլո­վաքիոյ կա­ռավ­­ա­րու­թիւննե­րու ծայ­րա­յեղ աջա­կող­մ­եան՝ թրամ­փա­մէտ ու փու­թի­նա­մէտ կա­ռավա­րու­թիւննե­րու ներ­կ­­ա­յա­ցու­ց­իչ­ները։

Միւ­նի­խի մէջ ԱՄՆ-ու փոխնա­խա­գա­հին պատ­գա­մը մա­հը կնքեց արեւմտեան ակումբին, որու անդամ­նե­րը ցարդ իրարու զօրավիգ կը կանգ­նէին. հզօր կոչ մըն էր այդ եւ զօ­րակ­ցութեան ար­տա­յայ­տութիւն՝ ծայ­րա­յեղ աջա­կող­մեան ու­ժե­րուն, ձե­ւաւո­րելու նոր հա­սարա­կարգ մը ըստ Թրամ­փի քա­ղաքա­կան տե­սու­թիւննե­րուն. այ­սինքն՝ քա­ջալե­րել ծայ­րա­յեղ աջ կու­սակցու­թիւննե­րու իշ­խա­նու­թեան գլուխ գա­լը եւ ամե­րիկեան քա­ղաքա­կանու­թեան որ­դեգրու­մը, Եւ­րո­պան ամ­բողջո­վին ԱՄՆ-ու են­թա­կայ դարձնե­լու, մի­ջազ­գա­յին յա­րաբե­րու­թիւննե­րու մէջ ԱՄՆ-ու մրցակ­ցա­յին առա­ւելու­թիւն տա­լու եւ անոր հա­մաշ­խարհա­յին առաջ­նա­կարգ դիր­քը պահ­պա­նելու նպա­տակով։

Սո­վետա­կան Միու­թեան ան­կումէն ետք եր­թա­լով նուազե­ցաւ մի­ջազ­գա­յին օրէն­քի, հա­ւաքա­կան կեան­քը կար­գա­ւորող, մարդկա­յին իրա­ւանց եւ պե­տու­թիւննե­րու փո­խայա­րաբե­րու­թիւննե­րը սահ­մա­նող օրէնքնե­րու նկատմամբ յարգանքը։ Ժո­ղովրդա­վարու­թիւնը միջազ­գա­յին յա­րաբե­րու­թիւննե­րու մէջ գոր­ծա­ծուե­ցաւ իբ­րեւ գա­ղափա­րախօ­սա­կան զէնք, հա­կառա­կորդ վար­չա­ձե­ւ­եր տա­պալե­լու հա­մար՝ Իրա­քի, Սու­րիոյ, Լի­պիոյ մէջ… կամ ոչ-ժո­ղովրդա­վար հա­րուստ կամ ազ­դե­ցիկ պե­տու­թիւն­ներու բռնատիրական կամ ցեղա­պաշտ քաղաքականութիւններ պաշտ­պանելու, ինչպէս՝ Սաուտական Արա­բ­իոյ, Ազերպայճանի, Թուրքիոյ, Իսրա­յէլի…

ԱՄՆ ցոյց տո­ւաւ որ ինք եւս իր դաշ­նա­կից­նե­րը կրնայ լքել, ինչպէս 2020-ի պա­տերազ­մին Ռու­սաստա­ն լքեց Հա­յաս­տա­նը։ Մեծ միու­թիւննե­րը քան­դո­ւելու վրայ են՝ ՄԱԿ, ԻՒ­ՆԷՍՔՕ, ՕԹԱՆ, ՀԱՊԿ, Եւ­րո­պա­կ­­ան Միու­թիւն… եւ փո­խարէ­նը պի­տի հաս­տա­տուին բազ­մա­բեւեռ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ըստ տնտե­սական ու ռազ­մա­վա­րա­կան շա­հերու։ Երե­ւոյթ մը որ կը մղէ աւե­լի շար­ժո­­ղու­­նակ ու ստե­­ղծա­գործ ըլ­լա­լու դի­մագ­րա­ւել կա­րե­նալ­ու հա­մար ժա­մանա­կակից աշ­խար­հի տնտե­սական ու ար­հեստա­կան նո­ւաճում­ն­ե­րու անակնկալ­ները։

Ժ.Չ. ■